Σήμερα, πολλοί άνθρωποι θεωρούν πως οι υδατάνθρακες είναι το μακροθρεπτικό συστατικό που μας παχαίνει. Αυτή ωστόσο είναι μια εσφαλμένη αντίληψη, καθώς μια ισορροπημένη διατροφή πρέπει να περιλαμβάνει τροφές από όλες τις ομάδες, στις σωστές βέβαια αναλογίες. Έχει δημιουργηθεί μια σύγχυση σχετικά με τους υδατάνθρακες και τον ρόλο που παίζουν στην υγεία μας, ιδιαίτερα  σε όσους θέλουν να προσέξουν την διατροφή τους και να διατηρήσουν ένα υγειές βάρος.

Γράφει ο Κωνσταντίνος Μαλαχάς , Διαιτολόγος – Διατροφολόγος, Κέρκυρα

Οι υδατάνθρακες αποτελούν ένα από τα τρία μακροθρεπτικά συστατικά (θρεπτικά συστατικά που αποτελούν μεγάλο μέρος της διατροφής μας και μας δίνουν ενέργεια).Τα υπόλοιπα δύο μακροθρεπτικά συστατικά είναι το λίπος και η πρωτεΐνη.

Σχεδόν καμία τροφή δεν περιέχει μόνο πρωτεΐνες, υδατάνθρακες ή λίπος. Τα περισσότερα τρόφιμα αποτελούνται από έναν συνδυασμό υδατανθράκων, λιπών και πρωτεϊνών σε συγκεκριμένες αναλογίες.

Ποια είναι τα είδη υδατανθράκων και τι διαφορά έχουν;

Όλοι οι υδατάνθρακες στη διατροφή μας δεν είναι ίδιοι. Υπάρχουν δύο μεγάλες ομάδες υδατανθράκων, οι οποίες αποτελούνται από τους απλούς και τους σύνθετους υδατάνθρακες

Οι απλοί υδατάνθρακες ή αλλιώς απλά σάκχαρα είναι κυρίως τα πρόσθετα σάκχαρα που συναντάμε σε τρόφιμα ή ποτά, όπως τα μπισκότα, η σοκολάτα, τα δημητριακά πρωινού και τα ανθρακούχα ποτά. Κάποιες επιπλέον ομάδες απλών σακχάρων, αν και προέρχονται από φυσικές τροφές είναι το μέλι, οι φυσικοί χυμοί φρούτων χωρίς ζάχαρη, οι χυμοί λαχανικών και τα smoothies.

Όταν αναφερόμαστε στους σύνθετους εννοούμε το άμυλο το οποίο είναι ο βασικός υδατάνθρακας σε τρόφιμα όπως το ψωμί, το ρύζι, οι πατάτες και τα ζυμαρικά.

Η διαφορά των δύο ειδών υδατανθράκων είναι ότι οι σύνθετοι υδατάνθρακες παρέχουν μια αργή και σταθερή απελευθέρωση ενέργειας καθ ‘όλη τη διάρκεια της ημέρας. Αντίθετα οι απλοί υδατάνθρακες  συνήθως απορροφούνται  ταχύτητα προκαλώντας έτσι ταχεία αύξηση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα.

Πόσους υδατάνθρακες πρέπει να καταναλώνουμε την ημέρα;

Οι οδηγίες για μια ισορροπημένη διατροφή συνιστούν πως περίπου το 40-60% των προσλαμβανόμενων θερμίδων πρέπει να προέρχονται από υδατάνθρακες. Από αυτούς είναι σημαντικό το 1/3 να το αποτελούν σύνθετοι υδατάνθρακες ενώ το υπόλοιπο 1/3 να είναι οι απλοί υδατάνθρακες που προέρχονται κυρίως από φρούτα και λαχανικά.

Χρειαζόμαστε τους υδατάνθρακες στη διατροφή μας;

Οι υδατάνθρακες πρέπει να είναι η κύρια πηγή ενέργειας του σώματός σας σε μια υγιεινή, ισορροπημένη διατροφή.

Καθώς καταναλώνουμε υδατάνθρακες αυτοί διασπώνται και σε γλυκόζη και μετά απελευθερώνονται στη κυκλοφορία του αίματος. Από εκεί χρησιμοποιούνται ως άμεση πηγή ενέργειας όταν χρειαστεί να κάνουμε μια άσκηση ή μια απαιτητική εργασία. Όσοι υδατάνθρακες δεν χρησιμοποιηθούν ως πηγή ενέργειας θα αποθηκευτούν με τη μορφή γλυκογόνου στους μύες και στο ήπαρ. Εάν καταναλώσουμε περισσότερους υδατάνθρακες από αυτούς που χρειαζόμαστε και από αυτούς που μπορούμε να αποθηκεύσουμε ως γλυκογόνο, τότε θα αποθηκευτούν στο λιπώδη ιστό.

Εκτός από γλυκόζη μας δίνουν κάτι άλλο τα τρόφιμα που είναι πλούσια σε υδατάνθρακες;

Ένα ιδιαίτερα σημαντικό συστατικό των φυτικών τροφίμων, που είναι πλούσια σε υδατάνθρακες, είναι οι φυτικές ίνες. Οι φυτικές ίνες βρίσκονται στα κυτταρικά τοιχώματα των φυτικών τροφίμων. Οι φυτικές ίνες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην καλή υγεία του εντέρου, μειώνουν τον κίνδυνο δυσκοιλιότητας και ορισμένες μορφές ινών έχει αποδειχθεί ότι μειώνουν τα επίπεδα χοληστερόλης. Σε αρκετές μελέτες φαίνεται, ότι μια διατροφή με υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες, σχετίζεται με χαμηλότερο κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων, διαβήτη τύπου 2 και καρκίνου του εντέρου.

Τι θα συμβεί αν κόψουμε τους υδατάνθρακες;

Ενώ μπορούμε να επιβιώσουμε χωρίς υδατάνθρακες, θα ήταν δύσκολο και ίσως και επικίνδυνο να κόψουμε εντελώς τους υδατάνθρακες από τη διατροφή μας.

Οι υδατάνθρακες είναι η κύρια πηγή ενέργειας του σώματος. Σε περίπτωση απουσίας τους, το σώμα σας θα χρησιμοποιεί πρωτεΐνη και λίπος για ενέργεια.

Μπορεί επίσης να είναι δύσκολο να ληφθούν αρκετές ( φυτικές)ίνες, κάτι που είναι σημαντικό για τη μακροχρόνια υγεία.

Υγιείς πηγές υδατανθράκων, όπως τα τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες, τα λαχανικά,τα φρούτα και τα όσπρια έιναι σημαντικές πηγές θρεπτικών συστατικών, όπως το ασβέστιο, ο σίδηρος και οι βιταμίνη Β.

Η σημαντική μείωση τους από τη διατροφή μας, μακροπρόθεσμα μπορεί να σημαίνει ότι δεν παίρνουμε αρκετά θρεπτικά συστατικά, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα υγείας.

Η αντικατάσταση υδατανθράκων με λίπη και υψηλότερες λιπαρές πηγές πρωτεΐνης, θα μπορούσε να αυξήσει την πρόσληψη κορεσμένων λιπαρών με αποτέλεσμα να αυξήσει την ποσότητα χοληστερόλης στο αίμα ,κάτι που αποτελεί παράγοντα κινδύνου για καρδιακές παθήσεις.

Όταν υπάρχει χαμηλή περιεκτικότητα σε γλυκόζη, το σώμα διασπά το αποθηκευμένο λίπος για να το μετατρέψει σε ενέργεια. Αυτή η διαδικασία προκαλεί συσσώρευση κετονών στο αίμα, με αποτέλεσμα την κέτωση.

Αυτό μπορεί να προκαλέσει πονοκεφάλους, αδυναμία, αδιαθεσία, αφυδάτωση, ζάλη και ευερεθιστότητα.

Είναι επιθυμητό λοιπόν να περιοριστούν οι ποσότητες των ζαχαρούχων τροφών που καταναλώνουμε και αντίθετα να συμπεριλάβουμε υγιεινές πηγές υδατανθράκων στη διατροφή μας, όπως προϊόντα ολικής αλέσεως, πατάτες, λαχανικά, φρούτα και όσπρια.

Διαβήτης και υδατάνθρακες

Παρόλο που υπάρχουν ενδείξεις ότι οι δίαιτες χαμηλών υδατανθράκων είναι ασφαλείς και αποτελεσματικές βραχυπρόθεσμα για τα περισσότερα άτομα με διαβήτη τύπου 2 δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι η δίαιτα με χαμηλή περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες είναι πιο αποτελεσματική μακροπρόθεσμα για άτομα με διαβήτη τύπου 2 από άλλους τύπους δίαιτας, όπως δίαιτα μειωμένων θερμίδων.

Επί του παρόντος δεν υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι οι δίαιτες χαμηλών υδατανθράκων είναι αποτελεσματικές για άτομα με διαβήτη τύπου 1. Δίαιτες με χαμηλή περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες δεν συνιστώνται για παιδιά με διαβήτη, καθώς ενδέχεται να επηρεάσουν την ανάπτυξη τους.

Μπορεί η πρωτεΐνη και το λίπος να παρέχουν ενέργεια;

Όταν υπάρχει έλλειψη υδατανθράκων στη διατροφή, το σώμα θα μετατρέψει κάποιες πρωτεΐνες σε γλυκόζη, οπότε δεν είναι μόνο οι υδατάνθρακες που μπορούν να αυξήσουν τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα και την ινσουλίνης.

Εάν μειώσουμε τους υδατάνθρακες θα χάσουμε βάρος;

Οι υδατάνθρακες αποδίδουν περίπου 4 θερμίδες (4kcal) ανά γραμμάριο, η πρωτεΐνη αποδίδει περίπου 4 θερμίδες (4kcal) ανά γραμμάριο και το λίπος περίπου 9 θερμίδες (9kcal) ανά γραμμάριο.

Ακόμα και να κόψουμε εντελώς τους υδατάνθρακες από τη διατροφή δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι θα χάσουμε βάρος εάν δεν καταναλώσουμε λιγότερες θερμίδες.

Επιγραμματικά:

• Οι υδατάνθρακες μπορούν να ενισχύσουν τη διάθεσή σας. Σε μελέτες φαίνεται ότι η κατανάλωση σύνθετων υδατανθράκων συνδέεται με υψηλότερα επίπεδα σεροτονίνης σε σχέση με άτομα που αντικατέστησαν τους υδατάνθρακες με λίπος.
• Οι υδατάνθρακες που είναι πλούσιοι σε φυτικές ίνες μπορούν να βοηθήσουν στην πρόληψη της αύξησης του βάρους και ακόμη και στην προώθηση της απώλειας βάρους και τη πρόληψη του διαβήτη και κάποιων μορφών καρκίνου όπως του παχέος εντέρου.
• Οι υδατάνθρακες είναι καλοί για την καρδιά σας. Σε έρευνα φάνηκε ότι η αύξηση της πρόσληψης διαλυτών ινών (ένας τύπος ινών που βρίσκεται σε πλούσιες σε υδατάνθρακες τροφές όπως το πλιγούρι, τη βρόμη και τα όσπρια) κατά 5 έως 10 γραμμάρια κάθε μέρα θα μπορούσε να οδηγήσει σε μείωση 5% της «κακής» χοληστερόλης LDL.
• Η κατανάλωση πρωινού με σύνθετους υδατάνθρακες «αργής απελευθέρωσης», όπως τα δημητριακά, το πλιγούρι, η βρόμη, τρεις ώρες πριν από την άσκηση μπορεί να βοηθήσει στην καύση περισσότερου λίπους. Η κατανάλωση υδατανθράκων «αργής απελευθέρωσης» δεν αύξησε το σάκχαρο στο αίμα γρήγορα, έτσι δεν βρέθηκε αντίστοιχη αύξηση των επιπέδων ινσουλίνης η οποία προωθεί την αποθήκευση λίπους. Και έτσι φάνηκε ότι είχαν μεγαλύτερη απώλεια λίπους σε σχέση με ένα γεύμα με απλούς «γρήγορους» υδατάνθρακες.

Ακολούθησε το fmh.gr στο Google News, στο Twitter, στο Facebook στο Υoutube και στο Instagram

Κωνσταντίνος Μαλαχάς , Διαιτολόγος – Διατροφολόγος, Κέρκυρα