Διατροφή

Σε τί μας οφείλουν τα Ωμέγα-3 λιπαρά και πού μπορούμε να τα βρούμε;

Τι είναι τα ω-3 λιπαρά οξέα;

Τα ω-3 λιπαρά οξέα είναι πολυακόρεστα λιπαρά οξέα, και είναι απαραίτητα θρεπτικά συστατικά για τον οργανισμό μας, καθώς ο οργανισμός μας δεν μπορεί από μόνος του να τα συνθέσει.

Γράφει η Μαρία Μαντζώρου , Διαιτολόγος-Διατροφολόγος , Μυτιλήνη

Ποια είναι τα κύρια απαραίτητα ω-3 λιπαρά οξέα, τα οποία ο οργανισμός χρειάζεται;

Το α-λινολενικό οξύ (ALA) βρίσκεται σε μερικά φυτικά έλαια (πχ, σογιέλαιο, έλαιο λιναρόσπορου, λαδι κανόλα), τους ξηρούς καρπούς (ειδικά στα καρύδια), τους σπόρους (π.χ λιναρόσπορος, σπόροι chia), καθώς και σε φυλλώδη λαχανικά και τα φασόλια (κυριως σόγιας – emadame beans).
Το εικοσαπεντανοικό (EPA) και το και το δοκοσαεξαενοικό οξύ (DHA) που βρίσκονται στα ψάρια (ειδικά τα λιπαρά ψάρια, όπως ο σολομός, η σαρδέλα, ο τόνος, ο ξιφίας) και τα ιχθυέλαια. Ο οργανισμός έχει τη δυνατότητα να μετατρέπει το ALA σε EPA και DHA, οπότε ακόμη και αν κάποιος είναι χορτοφάγος ή vegan με διατροφή που περιλαμβάνει πηγές ALA, τότε είναι πιθανό να καλύπτει τις ανάγκες του σε ω-3 λιπαρά οξέα.

Γιατι είναι σημαντικά;

Τα ω-3 λιπαρά οξέα παίζουν σημαντικό ρόλο σε διάφορες λειτουργίες του σώματος, έχοντας θέση και λειτουργία στις μεμβράνες των κυττάρων, στην αναπτυξη και λειτουργία του εγκεφάλου, στον έλεγχο της πήξης του αίματος, στη φλεγμονή και στην ενδοθηλιακή λειτουργία. Λόγω της δράσης τους σε πολλές λειτουργίες του σώματος, συμπεριλαμβανομένου και του νευρικού συστήματος τα ω-3 λιπαρά φαίνεται να παίζουν ρόλο σε πληθώρα νόσων σε επίπεδο πρόληψης και αντιμετώπισης.

Οφέλη

Τα οφέλη των ω-3 λιπαρών είναι πολλαπλά, με πιο γνωστή την προστασία από καρδιαγγειακές παθήσεις, αυξάνοντας την HDL “καλή” χοληστερόλη, μειώνοντας την αρτηριακή πίεση, ελέγχοντας τον καρδιακό ρυθμό, και τα επίπεδα τριγλυκεριδίων. Μάλιστα, 2 μερίδες λιπαρό ψάρι την εβδομάδα μειώνουν τον κίνδυνο για νόσο και θάνατο λόγω καρδιαγγειακών ασθενειών, ενώ ασθενείς με καρδιακή νόσο που καταναλώνουν ω-3 λιπαρά οξέα ωφελούνται από μείωση αρρυθμιών και μείωση του κινδύνου θανάτου.

Η χρήση συμπληρωμάτων διατροφής σπάνια κρίνεται απαραίτητη σε υγιή άτομα, ενώ θεωρείται ωφέλιμη για ασθενείς με καρδιαγγειακά νοσήματα.

Συγκεκριμένα, ο American Heart Association συστήνει την πρόσληψη μιας με δυο μεριδες ψαριού την εβδομάδα, ενώ για ασθενείς με εγκατεστημένη καρδιαγγειακή νόσο συστήνει την πρόσληψη 1 γραμμαρίου ημερησίως EPA & DHA, κυρίως μέσω της διατροφής. Η συμπληρωματική αγωγή δεν συστήνεται για άτομα που δεν βρίσκονται σε υψηλό κίνδυνο για καρδιαγγειακά νοσήματα, ενώ για άτομα με υψηλα επίπεδα τριγλυκεριδίων συστήνει αγωγή με 4 γραμμάρια ημερησίως EPA & DHA.

Σε ποιες ασθένειες βοηθούν;

Έρευνες αποδίδουν στα ω-3 λιπαρά πιθανά οφέλη σε πληθώρα ασθενειών, από την οστεοπόρωση εως στον καρκίνο, την άνοια, την κατάθλιψη και την αγχώδη διαταραχή, την διαταραχή ελλειματικής προσοχής και υπερκινητικότητας (ΔΕΠ-Υ), τις ημικρανίες, τη ρευματοειδής αρθρίτιδα και άλλες φλεγμονώδεις νόσους, όπως η νόσος Chron και η Ελκώδη Κολίτιδα, και άλλες αυτοάνοσες νόσους. Επίσης, οι ασθενείς με διαβήτη μπορούν να ωφεληθούν από την προστατευτική τους δράση κατά των καρδιαγγειακών νοσημάτων.

Επίσης, η πρόσληψη επαρκούς ποσότητας ω-3 λιπαρών οξέων είναι απαραίτητη και βαρυσήμαντη κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, ειδικά στο τρίτο τρίμηνο κύησης, οπόταν συσσωρεύονται τα ω-3 λιπαρά στον εγκέφαλο του εμβρύου, καθώς και κατά το θηλασμό και τους πρώτους 10 μήνες ζωής του βρέφους, για την ομαλή ανάπτυξη και λειτουργία του εγκεφάλου. Η ποσότητα κατανάλωσης ψαριού που συστήνεται είναι 250-350 γρ εβδομαδιαίως για έγκυες και θηλάζουσες, ενώ συστήνεται η προσληψη 200–300 mg DHA ημερησίως για τις θηλάζουσες.

Ποιες τροφές έχουν ω-3 λιπαρά οξέα;

Πέρα από συνταγές όπου το ψάρι αποτελεί το κύριο γεύμα, μπορεί να προστεθεί σε πίτες (ψαρόπιτα), σάντουιτς και σαλάτες (τονοσαλάτα, σαλάτα με σολομό κ.α.), ή να γίνει μπιφτέκι ή σπιτική (ψητή) ψαροκροκέτα. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στο γεγονός ότι τα μεγάλα ψάρια έχουν υψηλά επίπεδα Υδραργύρου, επομένως, γυναίκες που σκοπεύουν να μείνουν έγκυες, εγκυμονούσες και θηλάσουζες, όπως και μικρά παιδιά πρέπει να αποφεύγουν την κατανάλωση ξιφία και σκουμπρί, και να μην ξεπερνούν την κατανάλωση 170 γραμμαρίων τόνου την εβδομάδα.
Οι ξηροί καρποί και οι σπόροι, πχ. καρύδια, chia seeds και αλεσμένο λιναρόσπορο αποτελούν ιδανική πηγή καλών λιπαρών, ω-3 λιπαρών και πρωτεϊνης και μπορούν να προστεθούν σε πολλές συνταγές. Μπορούν να καταναλωθούν μαζί με δημητριακά στο πρωινό, στη σαλάτα ή σε σνακ, ενώ ακόμη μπορούν να προστεθούν σε συνταγές για κέικ, και ψωμί ή στο χυλό βρώμης και σε σπιτικές μπάρες, καθώς και σε σπιτική granola ή μούσλι.

Ο αλεσμένος λιναρόσπορος και τα chia μπορεί να αντικαταστήσoυν το αυγό σε vegan συνταγές, όταν αναμειχθούν με ζεστό νερό (1 κ.σ. λιναρόπορο & 3 κ.σ. ζεστό νερό ή 1 κ.σ. chia seeds & 2 1/2 κ.σ. ζεστό νερό, το οποίο αφήνουμε για 10-15 λεπτά να “δέσει”).
Άλλες μη-ζωικές πηγές ω-3 λιπαρών οξέων αποτελούν τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, οι σταυρανθη, το αβοκάντο και τα φασόλια. Επιλέξτε το μπρόκολο, τα λαχανάκια Βρυξελλών, το σπανάκι και το κουνουπίδι ως σαλάτα, ενώ και τα φασόλια μπορούν εκτός από κυρίως γεύμα να αναμειχθούν και σε σαλάτες.

Διατροφή

Νηστεία (Σαρακοστή): Οφέλη και Διαιτολόγιο [ΟΔΗΓΟΣ]

Κάθε χρόνο όταν πλησιάζουμε στη μεγάλη νηστεία, πάντα ρωτάω στο γραφείο αν και πότε θα ξεκινήσει ο/η διαιτώμενος/η νηστεία. Μερικοί δε νηστεύουν καθόλου, αλλά και αυτοί που νηστεύουν επιλέγουν να το κάνουν μόνο τη μεγάλη εβδομάδα. Ο λόγος και των είναι ο ίδιος: Για να αποφύγουν τα αρνητικά της νηστείας. Ποιά είναι αυτά τα αρνητικά που λαμβάνω συχνά ως απάντηση;

Δεν μπορώ χωρίς το κρέας
Δεν θα χάσω βάρος, θα κολλήσω αν δεν τρώω πρωτεΐνη σαλάτα
Συνέχεια πεινάω και αισθάνομαι εξάντληση

Ας απαντήσουμε αρχικά τι είναι η Νηστεία.

Η Ορθόδοξη Χριστιανική νηστεία ορίζεται ως περιοδική χορτοφαγία, σε διάφορες περιόδους μέσα στο έτος. Η Μεγάλη Σαρακοστή διαρκεί 48 ημέρες και ξεκινά την Καθαρά Δευτέρα και τελειώνει το Μ. Σάββατο. Κατά την περίοδο της νηστείας του Πάσχα δεν καταναλώνεται κρέας, γαλακτοκομικά προϊόντα και αυγά. Κάποιες μέρες αποτελούν εξαίρεση βέβαια, όπως η μέρα του Ευαγγελισμού και η Κυριακή των Βαΐων, που επιτρέπεται η κατανάλωση ψαριού.

Ποια τα οφέλη της νηστείας;

Σωματικό Βάρος

Μελέτες έχουν δείξει ότι κατά την περίοδο της νηστείας υπάρχει μία μείωση της τάξης των 200 kcal στην ενεργειακή πρόσληψη σε σχέση με τον υπόλοιπο χρόνο. Η νηστεία συμβάλλει στο αρνητικό ισοζύγιο ενέργειας και φαίνεται να οδηγεί σε μείωση βάρους και σωματικού λίπους. Εγώ όσους ξεκινώ με πλάνο νηστείας του κάνω λιπομέτρηση, στην αρχή και στο τέλος, όπου πάντα παρατηρώ μείωση και στο βάρος και στο λίπος.

Μειωμένα Επίπεδα Χοληστερόλης

Λόγω της αποχής από τρόφιμα ζωικής προέλευσης, αποτελεί μια πολύ καλή ευκαιρία για τη μείωση των κορεσμένων λιπαρών και κατ’ επέκταση μια μείωση στις τιμές της χοληστερόλης και των τριγλυκεριδίων. Αυτά συνδυαστικά μειώνουν τη πιθανότητα ανάπτυξης καρδιαγγειακών παθήσεων και εγκεφαλικών επεισοδίων.

Διάβασε επίσης: Χοληστερόλη, ποιος ο ρόλος της διατροφής στη μείωσή της; [ΟΔΗΓΟΣ]

Μείωση Οξειδωτικού Στρες

Η αυξημένη κατανάλωση φρούτων και λαχανικών από την άλλη, οδηγεί σε επαρκή πρόσληψη φυτικών ινών, καθώς και αντιοξειδωτικών.

Μείωση Αρτηριακής πίεσης

Επίσης βελτιώνονται τα επίπεδα της αρτηριακής πίεσης, λόγω της μεγαλύτερης κατανάλωσης φρούτων, λαχανικών και οσπρίων, τα οποία έχουν αυξημένη περιεκτικότητα σε κάλιο.

Διάβασε επίσης: Υψηλή Αρτηριακή Πίεση (Υπέρταση) και Διατροφή [ΟΔΗΓΟΣ]

Διατροφική Εκπαίδευση

Η Νηστεία είναι καλή ευκαιρία για να εκπαιδευτείς διατροφικά, υποσυνείδητα κατά τη διάρκεια της Νηστείας αποκτάς καλές διατροφικές συνήθεις, ενώ ταυτόχρονα εξοικειώνεσαι σε αυτές. Επίσης ανακαλύπτεις φυτικές διατροφικές επιλογές που ίσως αλλιώς να μη σκεφτόσουν να δοκιμάσεις.

Μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα στο : https://diaitologos.com/diaita/nisteia-sarakosti-ta-ofeli-stin-ygeia/

Διατροφή

Γιατί ενώ κάνω δίαιτα δεν αδυνατίζω;

Από τότε που έκανα αυτή τη δίαιτα πήρα τα κιλά…

Συχνές απορίες και διαπιστώσεις ανθρώπων που χρόνια ταλαιπωρούνται με ανορθόδοξες δίαιτες. Η μείωση του σωματικού βάρους είναι μια πολύ περίπλοκη και πλήρως εξατομικευμένη διαδικασία. Αναλύοντας τους μέχρι σήμερα γνωστούς μηχανισμούς ελάττωσης του σωματικού βάρους, μπορούμε να κατανοήσουμε γιατί οι εξαντλητικές και οι αυτοαποκαλούμενες «μαγικές δίαιτες» οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια στην πρόσληψη κιλών.

Εξαιρετικά υποθερμιδικές δίαιτες: Ο οργανισμός για να λειτουργήσει ένα 24ωρο σε απόλυτη ηρεμία χρειάζεται ποσό ενέργειας το οποίο ονομάζεται ενεργειακή δαπάνη ηρεμίας και στην ουσία υποδεικνύει την ενέργεια που χρειάζεται κανείς για να υποστηρίζει τις βασικές λειτουργίες της ύπαρξής του. Όταν η ενέργεια που καταναλώνει κάποιος είναι χαμηλότερη από αυτή, αυτομάτως οι καύσεις μειώνονται προς εξοικονόμηση ενέργειας, το ισοζύγιο ενέργειας δεν είναι αρνητικό, δηλαδή παρά την πολύ χαμηλή πρόσληψη, ο οργανισμός είναι ανίκανος να μεταβολίσει την προσλαμβανόμενη τροφή και σε ορισμένες περιπτώσεις είναι ικανή συνθήκη για αύξηση βάρους.

Μικρός αριθμός γευμάτων: Δεν είναι λίγες οι φορές που στην προσπάθεια απώλειας βάρους περιορίζεται ο αριθμός των γευμάτων. Τα 5, 6 ή και παραπάνω μικρά γεύματα είναι ένα από τα θεμελιώδη στοιχεία της διατροφής, διότι όταν ο οργανισμός αφεθεί περισσότερο από 6 ώρες χωρίς τροφή, εξαντλείται και η αποθηκευμένη με τη μορφή γλυκογόνου ενέργεια. Τότε εισάγεται σε μια στρεσσογόνο κατάσταση και στην επόμενη λήψη τροφής προσπαθεί να αποθηκεύσει την ενέργεια στην πιο «δυνατή» ενεργειακή του μονάδα, δηλαδή το λίπος.

Δίαιτες που εστιάζουν σε ένα μακροθρεπτικό συστατικό: Οι πιο δημοφιλείς από αυτή την ομάδα δίαιτες αποκλείουν τους υδατάνθρακες και δίνουν προβάδισμα κυρίως στην πρωτεΐνη ή και το λίπος. Με τον τρόπο αυτό υποτίθεται πως ο οργανισμός μη έχοντας υπόστρωμα για να παράγει γλυκόζη, μεταβολίζει το αποθηκευμένο λίπος του. Είναι περιττό να αναλυθεί ο εξαιρετικά σημαντικός ρόλος που επιτελεί καθένα από τα 3 μακροθρεπτικά συστατικά στη υγεία, αλλά είναι σημαντικό να καταστεί σαφές πως εφόσον υπάρχει επαρκής πρόσληψη τροφής, όλοι οι μεταβολικοί δρόμοι συγκλίνουν στην παραγωγή γλυκόζης. Το οποίο σημαίνει πως ακόμη και αν αποκλειστούν οι υδατάνθρακες από την διατροφή, ο οργανισμός με ενδιάμεσους δρόμους πάλι θα παράγει γλυκόζη. Επίσης, είναι γνωστό πως όταν η γλυκόζη δεν επαρκεί, ο οργανισμός στρέφεται πρώτα ενάντια στην μυϊκή μάζα και όχι στο λίπος, με αποτέλεσμα μείωση αυτής, ενώ το αποθηκευμένο λίπος παραμένει.

Και το πιο βασικό, αυτό που η σύγχρονη διαιτολόγια αποσκοπεί να αφορίσει είναι οι αντισταθμιστικές συμπεριφορές. Συνεπώς δίαιτες στερητικές, που εστιάζουν σε συγκεκριμένες ομάδες τροφίμων, που δεν επιτρέπουν την κοινωνική ζωή στο άτομο και στερούν την εκπλήρωση της παραμικρής επιθυμίας, οδηγούν όχι μόνο στην αφετηρία(επαναπρόσληψη βάρους), αλλά και σε βαρύτατες ψυχικές διαταραχές. Πρέπει να γίνει αντιληπτό πως η απόκτηση υγιών διατροφικών συνηθειών δεν είναι κάτι προσωρινό, αλλά ορίζεται ως η μεταβολή της νοοτροπίας απέναντι στη σωματική, ψυχολογική αλλά και κοινωνική ανάγκη της λήψης τροφής.

Δέσποινα Βασιλάκου
Κλινική Διαιτολόγος-Διατροφολόγος

Άρθρο αρχείου

Δέσποινα Βασιλικού

Διατροφή

Η αξία της υγιεινής διατροφής

Καταρρίπτοντας τους μύθους δημοφιλών τύπων δίαιτας

Τα τελευταία χρόνια, το συνεχώς αυξανόμενο ενδιαφέρον του κοινού γύρω από θέματα διατροφής έχει οδηγήσει τον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο στην ανακύκλωση πληροφοριών γύρω από διάφορους τύπους «σωστής» διατροφής και τύπους «ορθού» αδυνατίσματος. Αποτέλεσμα αυτού είναι αρκετές διαφορετικού τύπου δίαιτες να είναι πολύ δημοφιλείς, οι βασικές αρχές των οποίων στηρίζονται στη διαστρέβλωση βασικών επιστημονικών αρχών, στο βωμό του οικονομικού κέρδους ή της προσωρινής ταχείας απώλειας βάρους, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η υγεία του ατόμου. Τόσο η γνωστή δίαιτα Άτκινς ή η τελευταίως διαδεδομένη δίαιτα ομάδας αίματος, στηρίζονται σε αρχές αντίθετες από τις επιστημονικά τεκμηριωμένες, και δύνανται να προκαλέσουν και συγκεκριμένα προβλήματα στην υγεία.

Απαραίτητο στοιχείο για την αποφυγή των κινδύνων είναι η σωστή ενημέρωση και η κριτική σκέψη. Παρακάτω παρουσιάζονται κάποιες από τις δημοφιλέστερες δίαιτες, για τις οποίες δεν υπάρχουν κλινικές μελέτες, οι οποίες να υποστηρίζουν την αποτελεσματικότητά τους και κυρίως να αποδεικνύουν την απουσία κινδύνου, όταν κάποιος τις υιοθετεί.

Δίαιτα σύμφωνα με την ομάδα αίματος

Από το 1996 στο βιβλίο “Εat right for your type”, προτάσσεται δίαιτα σύμφωνα με την οποία το κάθε άτομο πρέπει να τρέφεται ανάλογα με την ομάδα αίματος του, κατά το σύστημα ΑΒΟ. Το βιβλίο έγινε ανάρπαστο, πουλώντας περισσότερα από δύο εκατομμύρια αντίτυπα και μεταφράστηκε σε 50 γλώσσες, ενώ η δίαιτα αυτή διέπεται από δύο βασικές αρχές, οι οποίες είναι οι εξής:

1. «Οι αγλουτινίνες, έχουν την ιδιότητα να προκαλούν αιμοσυγκόλληση όταν προσκολλούνται στα σάκχαρα των συγκολλητινογόνων A ή Β, που εντοπίζονται στην επιφάνεια των ερυθρών αιμοσφαιρίων.» Όμως αυτό δεν θα μπορούσε να είναι επιβλαβές για τον ανθρώπινο οργανισμό, καθώς σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες αγλουτινίνες εντοπίσθηκαν και σε ζωτικά όργανα του ανθρώπου και εξυπηρετούν πιθανώς την άμυνα του οργανισμού.

2. «Η ομάδα Ο είναι η αρχαιότερη, ενώ Α, Β και ΑΒ είναι μεταγενέστερες.» Γεγονός που επίσης δεν ευσταθεί.

Η περαιτέρω ανάλυση αποφαίνεται περιττή, καθώς τα παραπάνω δεδομένα που αποτελούν τους θεμέλιους λίθους της δίαιτας αυτής, δεν είναι ούτε στο ελάχιστο επιστημονικά τεκμηριωμένα. Εξάλλου, δεν είναι γνωστές κλινικές μελέτες που να υποστηρίζουν πως η ομάδα αίματος ενός ατόμου σχετίζεται με την διατροφή του.

Δίαιτα Atkins

Η δίαιτα του Atkins, προτείνει τον αυστηρό περιορισμό των υδατανθράκων, είναι υψηλή σε πρωτεΐνη και κατά συνέπεια υψηλή σε λίπος. Αποτελείται από 4 φάσεις. Σε πρόσφατες συγκριτικές μελέτες που διήρκεσαν περισσότερο από 12 μήνες, οι διαφορές που παρατηρήθηκαν στην απώλεια δεν ήταν στατιστικά σημαντικές. Εξάλλου, η όποια απώλεια παρατηρείται αρχικά κατά την δίαιτα του Atkins, οφείλεται στην εξάντληση των αποθεμάτων γλυκογόνου του οργανισμού και κατά συνέπεια την μεγάλη απέκκριση νερού.

Εκτός από τα μη αξιοσημείωτα αποτελέσματα, όσον αφορά την απώλεια βάρους, πρέπει να επισημανθεί και ο κίνδυνος για την υγεία που ενέχεται σε αυτήν. Σύμφωνα με κλινικές μελέτες μια υψηλοπρωτεϊνική δίαιτα, επιβαρύνει τη νεφρική λειτουργία και καταπονεί αρκετά τους νεφρούς. Επίσης, μια δίαιτα υψηλή σε λιπαρά αποτελεί παράγοντα κινδύνου για ανάπτυξη καρδιαγγειακών νοσημάτων. Η κέτωση δεν είναι «ένα θαυμάσιο δώρο της ζωής», όπως ο ίδιος ο Atkins συνήθιζε να την χαρακτηρίζει, αλλά μία ιδιαίτερα στρεσογόνος κατάσταση για τον οργανισμό. Τέλος, η δίαιτα αυτή αποφαίνεται επιζήμια και για την υγεία των οστών, καθώς προάγει την απώλεια Ca.

Του Μιχάλη Χουρδάκη

Κλινικού Διαιτολόγου – Διατροφολόγου Δημόσιας Υγείας

Αντιπροέδρου Πανελλήνιου Συλλόγου Διαιτολόγων – Διατροφολόγων.