Η έρευνα αυτή διενεργήθηκε ώστε να συμβάλει στην περαιτέρω διερεύνηση του θέματος της ισότητας των φύλων μέσα στις ελληνικές εταιρείες. Συγκεκριμένα, αναλύσαμε τις αντιλήψεις γυναικών που κατέχουν διευθυντικές θέσεις στην Ελλάδα αναλύοντας τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν ως προς την κατάκτηση αυτών των θέσεων, τους παράγοντες που επιτρέπουν την επαγγελματική τους ανέλιξη και τις μελλοντικές αλλαγές που αναμένουν για τις γυναίκες- ηγέτες.
Η έρευνα διεγέρθηκε τον Ιούνιο στην Αθήνα στο πλαίσιο διπλωματικής εργασίας μεταπτυχιακής φοιτήτριας του Queen Mary University of London μέσω ποιοτικής ανάλυσης με τη διεξαγωγή 10 συνεντεύξεων με γυναίκες που κατέχουν διευθυντικές θέσεις ( CEO, CFO, Head of HR Department) είτε σε πολυεθνικές, διαφημιστικές , τηλεπικοινωνίες είτε στο retail. Τα ευρήματα έδειξαν ότι τα υφιστάμενα εμπόδια για τις γυναίκες ηγέτες της Ελλάδας δεν διαφέρουν σημαντικά από αυτά που υπάρχουν σε άλλα ελληνικά και διεθνή εμπειρικά στοιχεία. Το ανδροκρατούμενο εργασιακό περιβάλλον, οι έμμεσες και άμεσες διακρίσεις, τα στερεότυπα και η ισορροπία εργασίας/προσωπικής ζωής αποδείχθηκαν τα κύρια εμπόδια.
Πιο αναλυτικά, η ανδρική δικτύωση( male networking) αποδείχθηκε ένα μεγάλο εμπόδιο για πέντε ανώτερα στελέχη της Ελλάδας: «Μου πήρε πολύ περισσότερο χρόνο για να γίνω μέλος της ομάδας και να συμπεριληφθώ σε όλα τα επίσημα και ανεπίσημα networks της εταιρείας σε σύγκριση με τους άντρες συναδέλφους μου». Τέσσερις γυναίκες αισθάνονταν επίσης επαγγελματικά απομονωμένες. «Όλοι περίμεναν το πρώτο μου λάθος να με ξεφορτωθούν. Δεν μου έδωσαν το χρόνο να αποδείξω τις ικανότητές μου »(P4, Logistics).
Οι διακρίσεις, τόσο άμεσες όσο και έμμεσες, ήταν ένα σημαντικό εμπόδιο για οκτώ γυναίκες ηγέτες. «Όταν ο νέος βοηθός που θα προσλαμβάναμε στην εταιρεία κατάλαβε ότι επρόκειτο να είμαι η διευθύντρια του, η δυσαρέσκεια του ήταν κάτι παραπάνω από προφανής» (P6, Retail). Οι έμμεσες διακρίσεις ήταν αποτέλεσμα συνήθως μικροπολιτικών παιχνιδιών π.χ. μέσω ανεπαρκούς ενημέρωσης πριν από μια συνάντηση από τον άνδρα βοηθό τους ή από την μη προσθήκη τους στα εταιρικά emails. Ακόμα χειρότερα, αυτές οι συμπεριφορές έπαιρναν μερικές φορές μορφές εκφοβισμού: «Όταν ήμασταν μπροστά στο διοικητικό συμβούλιο, ο συν-διευθυντής πωλήσεών μου υποτιμούσε σκόπιμα όλες τις ιδέες μου μπροστά σε όλους. Δεν με άφηνε να ολοκληρώσω μια πρόταση χωρίς να με διακόψει. » (P8, retail).
Ο σεξισμός ήταν επίσης εμφανής στις συνεντεύξεις 5 ερωτηθέντων. Μια από αυτές είπε ότι «Όταν πρώτο έγινα Διευθύντρια Επικοινωνίας, ήμουν μόλις 32 ετών. Μετά από μερικούς μήνες κατάλαβα ότι όλοι πίσω από την πλάτη μου ρωτούσαν με ποιον από το διοικητικό συμβούλιο κοιμήθηκα προκειμένου να πάρω αυτή τη θέση!» (P1, Media). Υπήρχαν ακόμη περιστατικά σεξουαλικής παρενόχλησης, καθώς δύο ερωτηθέντες ομολόγησαν: «Ένας από τους διευθυντές μου μου είπε κάποτε:« Αρνήθηκες να κοιμηθείς μαζί μου, δεν θα πάρεις ποτέ προαγωγή» (P7, Banking).
Η ηλικία ήταν ένα εμπόδιο για δύο γυναίκες. «Στην Ελλάδα δίνουν μεγάλη προσοχή στα χρόνια εμπειρίας που έχεις πάνω στη δουλειά . Δεν δίνουν εύκολα ευκαιρίες σε νεαρά άτομα. « Ήμουν μόλις 29 όταν έγινα αρχισυντάκτρια σε ένα από τα κορυφαία περιοδικά της χώρας μας με διεθνή παρουσία και όλοι με κοίταζαν με καχυποψία, υποθέτοντας ότι δεν μπορούσα να ανταπεξέλθω στις υποχρεώσεις της δουλειάς. Ωστόσο, δεν είναι το ίδιο για τους άντρες στα 30 τους »(P2, Print Media).
Τα στερεότυπα με βάση το φύλο αποδείχθηκαν καθημερινή φαινόμενο στον ελληνικό χώρο εργασίας για 7 ερωτηθέντες. Μια Διευθύνουσα Σύμβουλος (P10, Advertising) είπε ότι «ήμουν παρών σε μια συνεδρίαση του διοικητικού συμβουλίου όταν δεν ήθελαν να προωθήσουν την« Έλενα »επειδή ήταν νεαρή μητέρα. Δυστυχώς, εξακολουθούν να θεωρούν ότι η φροντίδα των παιδιών είναι αποκλειστικά ευθύνη μιας γυναίκας ». Μερικά από τα πιο προφανή στερεότυπα σχόλια, επίσης, σχετίζονταν με την εξωτερική τους εμφάνιση, συνδέοντας πάντα μια ελκυστική εξωτερική εμφάνιση με χαμηλές δυνατότητες.
Δυστυχώς, για οκτώ ερωτηθέντες το μεγαλύτερο εμπόδιο για την επαγγελματική τους ανέλιξη φαίνεται να ήταν η ίδια τους η οικογένεια. Εκείνες που είχαν παιδιά ανέφεραν ότι «η ισορροπία εργασίας / προσωπικής ζωής είναι σχεδόν αδύνατο να επιτευχθεί». Όλες οι εργαζόμενες μητέρες, ωστόσο, τόνισαν ότι είχαν ένα πολύ υποστηρικτικό οικογενειακό και συζυγικό περιβάλλον, και ως εκ τούτου κατάφεραν να πετύχουν. Όσοι ήταν άτεκνοι απέδωσαν το γεγονός στον μεγάλο φόρτο εργασίας τους που δεν τους επέτρεψε να προχωρήσουν στη δημιουργία μας οικογένειας .
Ωστόσο, μία εκ των 10 συνεντευξιαζόμενων γυναικών είπε ότι «Οι γυναίκες είναι υπεύθυνες για τη θέση που έχουν τοποθετηθεί. Εγκλωβίζονται στα κοινωνικά στερεότυπα και εγκαταλείπουν την καριέρα τους για να μεγαλώσουν τα παιδιά τους. Από την εμπειρία μου, μια γυναίκα προσπαθεί πάντα να προσαρμόζει τη δουλειά της στον οικογενειακό τρόπο ζωής της, ενώ ένας άντρας προσπαθεί να προσαρμόσει τη ζωή του στο περιεχόμενο της εργασίας».
Το πιο εντυπωσιακό αυτής της έρευνας ήταν ότι 4 στις 10 γυναίκες ενώ ήταν υποστηρικτικές απέναντι στις εργαζόμενες μητέρες και παρόλο που οι ίδιες ήταν μητέρες, ήταν αρκετά εχθρικές σχετικά με τη μητρική άδεια καθώς , όπως είπαν, «το να καλύπτεις τα κενά που σου αφήνει μια έγκυος γυναίκα δεν είναι εύκολη υπόθεση». Μία εκ των ερωτηθέντων εξομολογήθηκε -αρκετά μετανιωμένη πλέον – ότι αρνήθηκε να προσλάβει μια νεαρή παντρεμένη γυναίκα με το φόβο ότι η τελευταία θα μείνει έγκυος σύντομα!!!
Άλλα εμπόδια που αναφέρθηκαν ήταν η παντελής έλλειψη mentoring και coaching (8/10), τα ανεπαρκή συστήματα αξιολόγησης και προαγωγών (3/10), η έλλειψη ευέλικτων ωρών εργασίας (7/10) και οι υπερβολικά πολλές ώρες εργασίας που τους εμπόδισαν (6/10) να εξισορροπούν τις άλλες τους υποχρεώσεις.
Μόνο 2 από τους 10 ερωτηθέντες ανέφεραν ότι δεν αντιμετώπισαν κανένα εμπόδιο στην καριέρα τους και οι δύο εργάζονταν για πολυεθνικές.
Καταλυτικοί παράγοντες για την επαγγελματική τους ανέλιξη ήταν η ίδια τους η δυναμική προσωπικότητα, η αποφασιστικότητα τους, η σκληρή δουλειά και η αφοσίωση, ενώ όλες θεωρήσαν τους μέντορες εξαιρετικά ευεργετικούς, αλλά μόνο δύο από αυτές είχαν, ενώ όλες είχαν κάποιον σαν πρότυπο στην εργασία τους (role model) και τις περισσότερες φορές αποδείχθηκε ότι ήταν τα ίδια τους τα αφεντικά. Οι γυναίκες σε αυτό το ερευνητικό έργο τόνισαν ότι οι αναμενόμενες μελλοντικές δράσεις προκειμένου να αυξηθούν οι γυναίκες που κατέχουν ηγετικές θέσεις στην Ελλάδα περιλαμβάνουν την διασφάλιση της άδειας μητρότητας, την εισαγωγή της πατρικής άδειας, ευέλικτες ώρες εργασίας, αξιοκρατικά συστήματα προαγωγών και ,τέλος, περισσότερο on the job training μέσω διαρκών σεμιναρίων.
Στέλλα Πετράκη – MSc στην Διεθνή Διοίκηση Ανθρώπινου Δυναμικού
