Γράφει ο André Hallack*

Όταν ακούμε την ιδιότητα «Διευθυντής Ορχήστρας», ή μαέστρος όπως αποκαλείται συχνά στα ελληνικά από τον ιταλικό όρο, η χαρακτηριστική εικόνα σήμα-κατατεθέν, που συνήθως μας έρχεται αμέσως στο νου, σχεδόν σαν καρικατούρα, είναι κάποιος με άτακτα και τρελά μαλλιά, να κουνά τα χέρια του με μανιώδη τρόπο μπροστά σε μια ορχήστρα κρατώντας ένα λεπτό μακρόστενο ξυλάκι.

Από παιδί όταν ήμουν, αυτό το μακρόστενο ξυλάκι πάντα μου έκανε μεγάλη εντύπωση και μου προκαλούσε ιδιαίτερο ενδιαφέρον και περιέργεια.

Με αυτό, ο Διευθυντής Ορχήστρας φαινόταν να μεταδίδει μια επιβλητική αύρα, λες και ήταν ένας μάγος. Ναι, ένας μάγος της μουσικής -θα μπορούσε κάποιος να πει- που κρατάει ένα μαγικό ραβδί με το οποίο μπορεί να μαγεύει μια ολόκληρη ορχήστρα, Μια ορχήστρα σαν να την κρατούσε στην παλάμη του χεριού του, έτοιμη να εκτελεί ότι της προστάζει, άλλοτε με δύναμη και ένταση σαν κεραυνός κι άλλοτε απαλά σαν ρυάκι.

Αυτή η περιέργεια να ανακαλύψω τη φύση και την ιστορία πίσω από τη μπαγκέτα (baguette), όπως αποκαλείται η «ράβδος» του μαέστρο ή baton  (όπως την αποκαλούν οι Άγγλοι) με έφερε σε επαφή με μια από τις πιο ενδιαφέρουσες, αν και όχι  πολύ διαδεδομένες προσωπικότητες/ συνθέτες στην ιστορία της κλασσικής μουσικής.

ΜΙΑ ΟΡΧΗΣΤΡΑ ΣΑΝ ΝΑ ΤΗΝ ΚΡΑΤΟΥΣΕ ΣΤΗΝ ΠΑΛΑΜΗ ΤΟΥ ΧΕΡΙΟΥ ΤΟΥ, ΕΤΟΙΜΗ ΝΑ ΕΚΤΕΛΕΙ ΟΤΙ ΤΗΣ ΠΡΟΣΤΑΖΕΙ

Θεωρείται ο πατέρας του γαλλικού ύφους της Μπαρόκ μουσικής, όπως και της γαλλικής όπερας (tragédie en musique ή tragédie lyrique), από την οποία  αποκήρυξε κάθε ιταλική επιρροή, αφού θεωρούσε την ιταλική όπερα ακατάλληλη για τη γαλλική γλώσσα και την προσάρμοσε κατά την προτίμηση του γαλλικού κοινού.

Επίσης, θεωρείται ο πρώτος Ευρωπαίος συνθέτης που επιμελήθηκε με περισσή λεπτομέρεια ό,τι αφορούσε την ορχήστρα δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην πειθαρχία των μουσικών και στην τήρηση του ρυθμού. Απαιτητικός καθώς ήταν, εκπαίδευε ο ίδιος τους μουσικούς και τους τραγουδιστές και διηύθυνε το θέατρό του μέχρι την παραμικρή λεπτομέρεια.

Μπορούμε να πούμε ότι έθεσε τις βάσεις για την ορχήστρα, με την σύγχρονη έννοια του όρου, γράφοντας για συγκεκριμένο αριθμό οργάνων και χωροθέτοντας τα σε συγκεκριμένες θέσεις. Η επίδραση της μουσικής του ήταν επίσης εμφανής στην Αυλή όπου και εργαζόταν καθώς αντί για τις αργές και επιβλητικές κινήσεις που είχαν επικρατήσει μέχρι τότε στα μπαλέτα και τους χορούς της Αυλής, εισήγαγε χορούς με ζωντάνια και γρήγορους εύθυμους ρυθμούς.

Μια προσωπικότητα  που όμως, σημάδεψε την θέση του στην ιστορία με τον πιο απρόσμενο τρόπο. Μάλιστα, θα μπορούσε κανείς να πει πως, παρ΄όλη τη μεγάλη δόξα, δύναμη και επιρροή που απολάμβανε, κινδύνευε να ξεχαστεί και να περιπέσει σε λήθη όντας σχεδόν άγνωστος σήμερα.

Ο λόγος που τον θυμόματε δεν ήταν άλλος από τον τρόπο που πέθανε.

Ο λόγος για τον Giovanni Battista Lulli ή κατά κόσμον Jean-Baptiste Lully.

Γιος μιας οικογένειας μυλωνάδων, ο Lully γεννήθηκε το 1632 στη Φλωρεντία – το αρχικό του όνομα ήταν Τζοβάννι Μπατίστα Λούλλι (Giovanni Battista Lulli).  Συνήθιζε να λέει ότι ένας Φραγκισκανός μοναχός του έδωσε τα πρώτα του μαθήματα μουσικής και του δίδαξε κιθάρα. Ωστόσο πληροφορίες για την γενικότερή του εκπαίδευση και τη μουσική του κατάρτιση κατά τη διάρκεια της νιότης του στη Φλωρεντία δεν έχουμε. Αργότερα έλαβε και μαθήματα βιολιού και χορού.

Το 1646,  έπιασε το πρώτο τυχερό του λαχείο. Κατά τη διάρκεια του γιορτασμού του Mardi Gras, το Καρναβάλι στη Φλωρεντία, ενώ τριγύρναγε στους δρόμους ντυμένος ως Harlequin (αρλεκίνος) με το βιολί του διασκεδάζοντας τους παριστάμενους, ο νεαρός Lully προσέλκυσε τη προσοχή και το ενδιαφέρον του Roger de Lorraine, Chevalier de Guise, γιού του Charles.

Ο Δούκας του Guise (ο οποίος, όπως θα περίμενε κανείς από όλο αυτόν τον τίτλο, ήταν ένα πολύ σημαντικό πρόσωπο.) ο οποίος επέστρεφε στη Γαλλία και έψαχνε κάποιον που μπορούσε να συνομιλήσει στα ιταλικά με την ανιψιά του, την Anne Marie Louise d’Orleans, τη Δούκισσα του Montpensier (εξίσου πολύ σημαντικό πρόσωπο που τύχαινε να είναι η ξαδέλφη του βασιλιά της Γαλλίας).

Ο Chevalier πήρε το αγόρι μαζί του στο Παρίσι όπου, σε ηλικία δέκα τεσσάρων ετών, εισήλθε στην υπηρεσία της Δούκισσας και έμεινε μέχρι το 1652, υπηρετώντας ως  «garçon de chambre» και ως δάσκαλος ιταλικών. Στο μεταξύ και μέσα σε αυτό το διάστημα, ο Lully πιθανώς να αξιοποιούσε το χρόνο του εκεί προς βελτίωση των μουσικών του δεξιοτήτων δουλεύοντας με τους μουσικούς της αυλής της Δούκισσας και σπουδάζοντας με τους συνθέτες Nicolas Métru, François Roberday και Nicolas Gigault.

Το ταλέντο του έφηβου Lully ως κιθαρίστας, βιολιστής και χορευτής γρήγορα του χάρισαν το παρατσούκλι “Baptiste” και “le grand baladin” (μεγάλος καλλιτέχνης δρόμου).

O νεαρός Lully σύντομα κατάφερε να προσελκύσει την προσοχή του επίσης νεαρού Λουδοβίκου (ο οποίος στη συνέχεια θα στεφόταν Λουδοβίκος XIV της Γαλλία), όταν συμμετείχε μαζί του χορεύοντας στο μπαλέτο Ballet Royal de la nuit, όπου  ο Lully έπαιξε και ερμήνευσε αρκετούς ρόλους, όπως π.χ. έναν βοσκό, έναν στρατιώτη και έναν ζητιάνο.

Ο Λουδοβίκος απολάμβανε τους ρόλους και τον χορό του Lully τόσο πολύ που πολύ γρήγορα τον διόρισε Compositeur de la musique instrumentale (Αυλικό Συνθέτη Οργανικής Μουσικής) της Βασιλική Αυλής, όπου θα διέμενε και θα πέρναγε το μεγαλύτερο μέρος της (μικρής) ζωής του εργαζόμενος εκεί, και στη συνέχεια διευθυντή της προσωπικής ορχήστρας βιολιών του βασιλιά, γνωστή ως Petits Violons («Μικρά Βιολιά») όπως και διευθυντή της βασιλικής ορχήστρας μουσικής δωματίου.

Τη συνέχεια του άρθρου θα τη βρείτε εδώ

Πηγή