Οι Προκλήσεις στη Θεραπεία των Τροφικών Διαταραχών

Παρόλο που αρνείται την ύπαρξη οποιωνδήποτε προβλημάτων, η ασθενής αισθάνεται βαθιά μέσα της εκτός ελέγχου, ανάπηρη για να βιώσει κάθε συναισθηματική εμπειρία, άνω-κάτω και άχαρη τη ζωή της, από την οποία νιώθει απούσα. Τέμνει τον εαυτό της σε δύο μέρη, το δημόσιο πρόσωπο -το ικανό και υπό έλεγχο- και τον κρυμμένο/μυστικό της εαυτό -με την τροφική διαταραχή-, μέχρι που το μυαλό της δεν έχει πλέον την ενέργεια για να διατηρεί τη διττή προσωπικότητά της.

Για να είμαστε απολύτως ειλικρινείς αν οι ασθενείς δεν αναγνωρίσουν και δεν αποδεχτούν την ύπαρξη του «κρυφού εαυτού» της τροφικής διαταραχής τους, διατρέχουν σοβαρό κίνδυνο να χάσουν τη ζωή τους.

Οι διατροφικές διαταραχές είναι δυσβάσταχτες για να ζει κανείς μαζί τους.
Η Ανορεξία και η Βουλιμία είναι ασθένειες που μπορούν να προκαλέσουν θανάσιμες επιπλοκές σε σχεδόν κάθε όργανο του σώματός μας.
Η ανορεξία έχει τα υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας από κάθε άλλη ψυχιατρική νόσο, με τη θνησιμότητά της να συν¬δέεται με το βαθμό και τη διάρκεια της λιμοκτονίας. Η αιτία του θανάτου μοιράζεται ισόποσα ανάμεσα στην αυτοκτονία, στην καρδιακή ανεπάρκεια (ανακοπή καρδιάς και αρρυθμίες) και σε παράγοντες που συνδέονται με τη λιμοκτονία. Στη βουλιμία οι ιατρικές επιπλοκές συνδέονται με τη συχνότητα και τον τύπο της αυτό – κάθαρσης/εξαγνισμού.

Η διάγνωση των τροφικών διαταραχών μπορεί να είναι αρκετά δύσκολη, ειδικότερα όταν εστιάζουμε μόνο στα διαγνωστικά κριτήρια. Αντιθέτως, είναι καλύτερα οι ερωτήσεις μας να αναφέρονται σε τρεις γενικές κατηγορίες: τις διαταραγμένες (μη-φυσιολογικές) διατροφικές συνήθειες του ασθενούς, τις ακραίες μεθόδους ελέγχου του βάρους και τις απόψεις γύρω από την εμφάνιση και τη σιλουέτα.
Η απαγόρευση/αποχή από τη λήψη τροφής και η υπερφαγία είναι αυτές που συνδέονται πιο φανερά με τις Διαταραγμένες Διατροφικές Συνήθειες.
Ωστόσο οι εμμονές και οι συμπεριφορές στα όρια ιεροτελεστίας αποτελούν επίσης σοβαρές ενδείξεις για την ύπαρξη διατροφικής διαταραχής.
Υπερβολικά αυστηρά προγράμματα διατροφής και υπερβολικές γνώσεις γύρω από τις τροφές και το περιεχόμενό τους αποτελούν επίσης συνηθισμένα δείγματα διατροφικής διαταραχής.

«Η Μαρία αποφάσισε να κόψει τα γλυκά, μετά το κρέας, και μετά τους υδρογονάνθρακες. Δεν αντιλαμβάνονταν ότι οι διατροφικές της συνήθειες δεν ήταν πλέον φυσιολογικές.»

Ενώ είναι κοινός τόπος η ενασχόληση της κοινωνίας μας με τη δίαιτα, τη διατροφή, τις απόψεις περί κιλών και σιλουέτας, οι άνθρωποι με διατροφικές διαταραχές ανάγουν τα ίδια θέματα σ’ ένα άλλο – νέο και απολύτως ακραίο επίπεδο.

«Με την έναρξη της δίαιτάς της η Έμη αποφάσισε ότι έπρεπε να καίει κάθε θερμίδα που έπαιρνε με το φαγητό της. Δεν αντιλαμβάνονταν πλέον ότι η τακτική της γύρω από τον έλεγχο του βάρους της ήταν πολύ πέραν του φυσιολογικού.»

Εξίσου σημαντικό με την αξιολόγηση της συμπεριφοράς στις διατροφικές διαταραχές είναι η κατανόηση του κινήτρου της συμπεριφοράς.
Όλες τους μοιράζονται μια κοινή, υπερεκτιμημένη ιδέα: το βάρος είναι ο μοναδικός-ο κύριος παράγοντας που καθορίζει την αξία του ατόμου τόσο στα δικά τους μάτια όσο και στα μάτια των άλλων.

Είναι μείζονος σημασίας να καταλάβει κανείς αυτή την αλήθεια, αν είναι να δουλέψει με άτομα που πάσχουν από δια¬τροφική διαταραχή.
Η πίστη αυτή είναι αυταπόδεικτη για τον ασθενή ‘Πώς αλλιώς θα με αξιολογούσε κανείς;’ αναρωτιέται. Δεν μπορεί και ούτε θα αποδεχτεί τη λογική διαστρέβλωση που κάνει, γιατί δεν βλέπει καμία λογική διαστρέβλωση. Ως αποτέλεσμα δεν μπορεί επίσης να αναγνωρίσει τον κίνδυνο που διατρέχει είτε με τον υποσιτισμό είτε με τον υπερσιτισμό του. Αντιθέτως, πιστεύει σε απόλυτο βαθμό, χωρίς καμία αμφιβολία, ότι όλοι οι άλλοι θα εντυπωσιαστούν από την απώλεια βάρους και την ικανότητά του να ασκεί έλεγχο στα κιλά του.
Από την άλλη, οι ασθενείς με πρόβλημα βουλιμίας πιστεύουν επίσης σε απόλυτο βαθμό ότι αν οι άλλοι γνώριζαν τα θέματα της υπερφαγίας και της τακτικής του αυτό-επιβεβλημένου εμετού, θα τους σιχαίνονταν.

«Σε κανένα στάδιο της διατροφικής διαταραχής της δεν αντιλήφθηκε η Άννα την τεράστια απώλεια των κιλών της. Είχε χάσει είκοσι κιλά και εξακολουθούσε να βλέπει το σώμα της όπως πριν την απώλειά τους, συνεχίζοντας την αποχή από το φαγητό.»

Η άρνηση του προβλήματός τους και η έλλειψη πραγματικής εικόνας του εαυτού τους είναι κοινός τόπος ανάμεσα στους ασθενείς με διατροφική διαταραχή.
Η διάγνωση και θεραπεία των τροφικών διαταραχών αντιμετωπίζει όλες τις παραπάνω προκλήσεις. Πάρα ταύτα, ακόμη και οι πιο αμετακίνητοι ασθενείς αισθάνονται σε κάποια φάση της ασθένειάς τους παγιδευμένοι και φοβισμένοι.

Μαθαίνοντας να αναγνωρίζουμε και να κατανοούμε τις τακτικές-πρακτικές που εμφανίζει η ασθένεια αυτή, μπορούμε να ξεκινήσουμε τη διαδικασία απελευθέρωσής τους, ώστε να αποκτήσουν υγιείς και ολοκληρωμένες ζωές.

Αναστασία Μουστάκα
Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια