Η παχυσαρκία αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη κατά 3.8 φορές ενώ παράλληλα μπορεί να προκαλέσει υπερχοληστερολαιμία και υπέρταση.

Η παχυσαρκία σχετίζεται επίσης με την εμφάνιση του μεταβολικού συνδρόμου Χ το οποίο αναφέρεται στην κατάσταση κατά την οποία συνυπάρχουν:

1) Δυασανοχή στη γλυκόζη

2) Υπερλιπιδαιμία

3) Υπέρταση

4) Καρδιακές παθήσεις όπως έμφραγμα του μυοκαρδίου ή εγκεφαλικό

Πολλοί έχουν αναρωτηθεί για το εάν υπάρχει σχέση ανάμεσα στο έντονο

στρες, την παχυσαρκία και τη διατροφή. Σήμερα υπάρχει έντονη ερευνητική

δραστηριότητα για την έρευση αυτής της απάντησης. Πολλά άτοµα αυξάνουν τη

διατροφική τους πρόσληψη, ακόµα και όταν δεν πεινούν, όταν βρίσκονται κάτω από

συνθήκες έντονου στρες. Τροφές πλούσιες σε λίπος, όπως τα γλυκά, οι σοκολάτες, τα

παγωτά, τα τσιπς κ.α. είναι οι πιο συχνές επιλογές. Η υπερκατανάλωση τέτοιων

τροφών όµως µπορεί να οδηγήσει σε παχυσαρκία, κατάθλιψη και ακόµη περισσότερο

στρες. Τι προκαλεί όµως αυτό το φαινόμενο? Το µόνο που γνωρίζουµε όλοι µας είναι

ότι η παχυσαρκία και το στρες αποτελούν µάστιγες της εποχής µας.

Η συχνότητα της παχυσαρκίας λαµβάνει επιδηµικές διαστάσεις παγκοσµίως,

κυρίως εξαιτίας της επικράτησης του καθιστικού τρόπου ζωής και της διατροφής µε

τρόφιµα υψηλής περιεκτικότητας σε λίπος και θερµίδες. Με βάση το δείκτη µάζας

σώµατος το 40% των Ελλήνων (αντρών και γυναικών) είναι υπέρβαροι, ενώ το 20%

των αντρών και το 52% των γυναικών, ηλικίας 30-60 χρονών, πάσχουν από

παχυσαρκία (δείκτης µάζας σώµατος πάνω από 30). Οι επιπλοκές της παχυσαρκίας

αποτελούν σηµαντική αιτία νοσηρότητας και θνησιµότητας του πληθυσµού, ενώ το

οικονοµικό φορτίο της θεραπείας τους για την κοινωνία είναι τεράστιο. Τα τελευταία

χρόνια, καλά σχεδιασµένες µελέτες σε όλο τον κόσµο, έχουν υποδείξει ότι η

παχυσαρκία αποτελεί ένα σηµαντικό παράγοντα κινδύνου για πολλές παθήσεις, όπως

ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2.

Υπάρχουν δύο είδη παχυσαρκίας, η ανδροειδής και η γυναικοειδής. Η

ανδροειδής ή κοιλιακή παχυσαρκία χαρακτηρίζεται από αυξηµένο ενδοκοιλιακό

λίπος, ενώ η γυναικοειδής ή περιφερική παχυσαρκία χαρακτηρίζεται από αυξηµένο

λίπος κυρίως στην περιοχή των γλουτών. Η σηµαντική διαφορά αυτών των δύο ειδών

έγκειται στην κατανοµή του σωµατικού λίπους. Το αυξηµένο ενδοκοιλιακό λίπος

είναι ένας σηµαντικός, και ανεξάρτητος από την ολική παχυσαρκία, παράγοντας

κινδύνου για την εµφάνιση υπερλιπιδαιµίας, υπέρτασης, καρδιαγγειακών νοσηµάτων,

εγκεφαλικού επεισοδίου και σακχαρώδους διαβήτη.

Πρόσφατες µελέτες έχουν αναγνωρίσει ένα επιπρόσθετο παράγοντα κινδύνου

για την εµφάνιση της παχυσαρκίας, κυρίως της κοιλιακής παχυσαρκίας, το στρες.

Είναι σε όλους γνωστό πως το έντονο στρες είναι βλαβερό για την υγεία. Το στρες

είναι µια δυσάρεστη κατάσταση φόβου ή έντασης που προετοιµάζει τον οργανισµό

για φυγή από οτιδήποτε τον «τρόµαζει». Όταν ο εγκέφαλος αντιληφθεί την παρουσία

του στρες τότε στέλνει σήµατα στα επινεφρίδια του σώµατος, τα οποία

απελευθερώνουν µια σειρά ορµονών του στρες, όπως η κορτιζόλη. Ενώ κατά τη

διάρκεια ενός οξέος επεισοδίου στρες οι αυξηµένες ορµόνες του στρες

αλληλεπιδρούν µε τους υποδοχείς του εγκεφάλου και σταµατούν το σύστηµα, στην

περίπτωση του χρόνιου ή έντονου στρες, οι ορµόνες του στρες είναι διαρκώς

αυξηµένες και εκπέµπουν ακόµη περισσότερα σήµατα προς τα επινεφρίδια. Αυτό έχει

ως αποτέλεσµα την απελευθέρωση ακόµη περισσότερων ορµονών του στρες. Η

υπερδιέγερση του συστήµατος καταλήγει σε ένα φαύλο κύκλο µε όλες τις αρνητικές

συνέπειες του.

Αποτελέσµατα πολλών µελετών έχουν υποδείξει ότι υπάρχει στενή σχέση

ανάµεσα στο χρόνιο στρες, την παχυσαρκία και το ενδοκοιλιακό λίπος. Μάλιστα

σύµφωνα µε επιδηµιολογικές µελέτες, η κοιλιακή παχυσαρκία είναι συσχετισµένη µε

έντονες ψυχολογικές καταστάσεις, όπως η κατάθλιψη και το άγχος, και µε κοινωνικές

δυσκολίες, όπως η ανεργία και το διαζύγιο. Το φαινόµενο αυτό εξηγείται από το

γεγονός ότι η εκκρινόµενη λόγω του στρες κορτιζόλη τροφοδοτεί την εναπόθεση

λίπους στην κοιλιά, αυξάνοντας το µέγεθος των λιποκυττάρων.

Ωστόσο το παράδοξο είναι ότι κάτω από συνθήκες στρες επειδή ο οργανισµός

χρησιμοποιεί αποτελεσματικά τις ενεργειακές του αποθήκες θα έπρεπε να

παρατηρείται απώλεια βάρους. Εντούτοις, αυτό δεν προκύπτει. Σειρά από πρόσφατες

µμελέτες υπέδειξαν ότι τα άτοµα που είναι πιο ευάλωτα στο στρες έχουν µια

µεγαλύτερη έκθεση στην κορτιζόλη. Πιο συγκεκριµένα, βρέθηκε ότι τα παχύσαρκα

άτοµα είναι περισσότερο ευάλωτα στο χρόνιο στρες συγκριτικά µε τα άτοµα

φυσιολογικού βάρους. Το έτος 2000 οι Εlissa Epel και οι συνεργάτες της από το

Πανεπιστήµιο της Καλιφόρνια των Η.Π.Α., υπέδειξαν ότι το αυξηµένο στρες µπορεί

να οδηγήσει σε αυξηµένη αποθήκευση ενδοκοιλιακού λίπους τόσο σε παχύσαρκες

όσο και σε λεπτές γυναίκες. Μελέτες που ακολούθησαν κατέδειξαν ότι πράγµατι το

στρες αυξάνει το ενδοκοιλιακό λίπος σε όλα τα άτοµα ανεξάρτητα του βάρους τους.

Έτσι δεν είναι πλέον ασύνηθες να βλέπουµε άτοµα φυσιολογικού βάρους, τα οποία

έχουν όµως αυξηµένο λίπος στην περιοχή της κοιλιάς.

Πολλοί έχουν αναρωτηθεί αν υπάρχει σχέση ανάµεσα στη διατροφή και την

αυξηµένη ευαισθησία των ατόµων στο στρες. Η απάντηση δόθηκε σε µια πολύ

πρόσφατη µελέτη από την ερευνητική οµάδα της Ruth Harris από το Πανεπιστηµίο

της Γεωργίας των Η.Π.Α. που υπέδειξε ότι υπάρχει άµεση σχέση της διατροφής µε το

στρες σε παχύσαρκα πειραµατόζωα. Πιο συγκεκριµένα οι ερευνητές υπέδειξαν ότι η

πρόσληψη υψηλής ποσότητας κορεσµένου λίπους, και όχι η παχυσαρκία, ευθύνεται

για την αύξηση των επιπέδων της κορτιζόλης, η οποία κατ’επέκταση προκαλεί

αύξηση του ενδοκοιλιακού λίπους. ∆εδοµένου του γεγονότος ότι το ενδοκοιλιακό

λίπος είναι ένα σηµαντικό αίτιο νοσηρότητας και θνησιµότητας, τα αποτελέσµατα

αυτά είναι εξαιρετικής σηµασίας, αφού δίνουν καινούργια ώθηση στις συµβουλές που

δίνονται στον κόσµο για µείωση τόσο του κορεσµένου λίπους στη διατροφή όσο και

για µείωση του καθηµερινού στρες.

Ο γρήγορος τρόπος ζωής και οι σύγχρονες απαιτήσεις διαβίωσης κάνουν τη

δεύτερη συµβουλή, µείωση του στρες, να φαίνεται ως ένας σχεδόν ακατόρθωτος

στόχος. Εάν λοιπόν το διατροφικό λίπος, και κυρίως το κορεσµένο, αυξάνει το στρες

σε ήδη ευάλωτα άτοµα, ο στόχος για µείωση του είναι εφικτός και µια τέτοια µείωση

είναι ευεργετική για τη γενικότερη υγεία. Οι διατροφικές συστάσεις που δίνονται από

τους οργανισµούς υγείας όσον αφορά το ολικό λίπος είναι οι θερµίδες του να µην

ξεπερνούν το 30-35%, ενώ το κορεσµένο λίπος να µη ξεπερνά το 7%, των συνολικών

θερµίδων.

Παρότι η Ελληνική παραδοσιακή διατροφή θεωρείται ιδανική για την υγεία,

εντούτοις οι Έλληνες ακολουθούν διατροφή «δυτικού» τύπου που χαρακτηρίζεται

από υψηλά ποσοστά λίπους. Οι διατροφικές επιλογές των Ελλήνων καθρεφτίζονται

από τα δραµατικά αυξηµένα επίπεδα παχυσαρκίας τόσο στους ενήλικες όσο και στα

παιδιά. Επιπρόσθετα, οι περισσότεροι Έλληνες δηλώνουν ότι ζούν κάτω από

συνθήκες έντονου στρες. Η πρόληψη και αντιµετώπιση και των δύο αυτών

σηµαντικών προβληµάτων στηρίζεται εν µέρη στις αρχές µιας σωστής διατροφής που

είναι η ποικιλία, η ισορροπία, και το µέτρο. Είναι επιτακτική η ανάγκη για σωστή

ενηµέρωση και πρόληψη της παχυσαρκίας και του στρες και αποτελεί µια µεγάλη

πρόκληση για τη δηµόσια υγεία.

Αναστασία Δουλγέρη
Κλινική Διαιτολόγος
MSc Διατροφής Αθλητών