Επιχειρηματικότητα

Περί τεκμηρίων διαβίωσης

Μέσα στον ορυμαγδό των εξελίξεων που αφορούν τα εθνικά μας θέματα. Και με την απορία για ποιο λόγο και γιατί τόση βιασύνη να δοθούν όπως-όπως «λύσεις» σε ζητήματα τόσο σοβαρά. Τη στιγμή που εδώ και μια οκταετία η χώρα μας βρίσκεται εντός μιας βαθύτατης ύφεσης που -εκτός των λοιπών οικονομικών και κοινωνικών προβλημάτων- είναι δεδομένο ότι της στερεί διαπραγματευτικής δύναμης σε εθνικά θέματα μείζονος σημασίας. Μέσα σ’ όλο αυτό το πλαίσιο λοιπόν, ο κάθε πολίτης και το κάθε νοικοκυριό, έχουν στο δικό τους μικρόκοσμο να αντιμετωπίσουν και τα φορολογικά τους θέματα.

Διάγουμε λοιπόν περίοδο υποβολής δηλώσεων, και ένας εκ των βασικότερων προβληματισμών είναι η ετήσια τεκμαρτή δαπάνη και η κάλυψη αυτής, σε περίπτωση βέβαια προκύπτουσας διαφοράς. Προ κρίσης, αντίστοιχους προβληματισμούς που προέρχονταν από θέματα τεκμηρίων σπάνια αντιμετωπίζαμε. Σήμερα, αποτελούν ένα εκ των συνηθέστερων προβλημάτων που προκύπτουν πριν την υποβολή των δηλώσεων.

Παραθέτοντας ένα σύντομο ιστορικό, θα γυρίσουμε στον Απρίλιο του 2010, όταν η χώρα μας είχε στραφεί στην αναζήτηση εξωτερικής βοήθειας. Τότε που οι εκπρόσωποι των δανειστών άρχισαν να πηγαινοέρχονται στα Υπουργεία προτείνοντας λύσεις και εν τέλει επιβάλλοντας την υλοποίησή τους. Τότε ήταν που ψηφιζόταν και ο Ν.3842/10, το μεγαλύτερο φορολογικό Νομοσχέδιο έως τότε. Με τις διατάξεις του συγκεκριμένου Νόμου, εν μία νυκτί -μεταφορικά αλλά και κυριολεκτικά- άλλαξαν δεδομένα πολλών ετών, ενώ στη συντριπτική τους πλειοψηφία οι μεταβολές είχαν ένα και μόνο στόχο. Την αύξηση των δημοσίων εσόδων μιας χώρας που τα κρατικά της ταμεία ήταν -και παραμένουν, ασχέτως δημοσιονομικών πλεονασμάτων- από αναιμικά έως τελείως άδεια.

Η εφαρμογή των τεκμηρίων είναι δεδομένο ότι δεν αποτελεί και την πλέον ενδεδειγμένη λύση, καθώς στηρίζεται κατά βάση σε υποθετικά δεδομένα, οπότε και σε αρκετές περιπτώσεις δημιουργεί φορολογικές αδικίες. Τα τελευταία χρόνια, θα μπορούσαμε να καταγράψουμε τουλάχιστον τρεις-τέσσερις εξαγγελίες περί κατάργησής τους. Αυτές οι αναφορές συνδυάζονταν κυρίως με τη δημιουργία του περιλάλητου περιουσιολογίου. Ας μη τρέφουμε φρούδες ελπίδες όμως, γιατί στην εποχή των μνημονίων και της έντονης επιτήρησης δεν πρόκειται να καταργηθεί ένα φορολογικό μέτρο στις δαγκάνες του οποίου χρόνο με το χρόνο μπαίνουν ολοένα και περισσότεροι φορολογούμενοι.

Κάθε προκύπτουσα διαφορά ετήσιας τεκμαρτής δαπάνης, που δεν μπορεί να δικαιολογηθεί με τη χρήση εισοδηματικών αποθεμάτων από προγενέστερες χρήσεις, αυξάνει το φορολογητέο εισόδημα του υπόχρεου. Με άλλα λόγια, όταν εξαντλούνται τα κεφάλαια προς ανάλωση, οι φορολογούμενοι βρίσκονται αντιμέτωποι με φόρους που προκύπτουν από την προστιθέμενη διαφορά.

Η βασική κατηγοριοποίηση
Τα τεκμήρια που καθορίζουν και προσδιορίζουν το -θεωρητικά αποκτηθέν- εισόδημα, χωρίζονται σε δύο κατηγορίες:
 Δαπανών διαβίωσης
 Απόκτησης περιουσιακών στοιχείων («πόθεν έσχες»)

Για τον προσδιορισμό των τεκμαρτών δαπανών διαβίωσης ισχύουν είτε κάποιοι πίνακες είτε δίνονται ακριβείς οδηγίες για τον προσδιορισμό τους. Για το πόθεν έσχες, ισχύει κατά περίπτωση το κόστος απόκτησης του περιουσιακού στοιχείου.

ΣΤΟΙΧΕΙΑ «ΠΟΘΕΝ ΈΣΧΕΣ» /
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΛΙΣΤΑ ΤΩΝ ΒΑΣΙΚΩΝ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΠΟΥ ΑΝ ΑΠΟΚΤΗΘΟΥΝ ΑΠΟΤΕΛΟΥΝ ΤΕΚΜΗΡΙΟ
 Αγορά αυτοκινήτων
 Αγορά μοτοσικλετών
 Αγορά σκαφών αναψυχής και πλοίων ή αεροσκαφών
 Αγορά ακινήτων και ανέγερση οικοδομών
 Κατασκευή πισίνας
 Χρηματοδοτική και χρονομεριστική μίσθωση ακινήτων
 Αγορά επιχειρήσεων, εταιρικών μεριδίων, αλλά και χρεογράφων
 Ποσά με τα οποία διενεργείται αύξηση μετοχικού ή εταιρικού κεφαλαίου των εταιριών
 Αγορά κινητών πραγμάτων άνω των 10.000 € (εξαιρούνται οι αγορές παγίου εξοπλισμού για την άσκηση επιχειρηματικής δραστηριότητας)
 Δωρεές ή γονικές παροχές ή χορηγίες χρηματικών ποσών, άνω των 300 € (δεν ισχύει το χρηματικό όριο για χορηγίες προς δημόσιο, δήμους, κοινότητες κλπ.)
 Χορήγηση δανείων προς τρίτους
 Εξόφληση δανείων ή πιστώσεων

Στις επόμενες αναφορές μας, θα καταγράψουμε συγκεκριμένα αριθμητικά δεδομένα που ισχύουν για αυτοκίνητα, κατοικίες, και λοιπά περιουσιακά στοιχεία που συνιστούν στοιχεία της ετήσιας τεκμαρτής διαβίωσης. Και τέλος, θα ακολουθήσουν κάποιες ειδικότερες αναλύσεις και συνεπακόλουθοι προβληματισμοί επί των συγκεκριμένων φορολογικών διατάξεων.

Παναγιώτης Απ. Τσένος

* Ο Παναγιώτης Τσένος είναι φοροτεχνικός σύμβουλος επιχειρήσεων και συγγραφέας φορολογικών και οικονομικών μελετών

Φορολογικά

Είναι δίκαιη η φορολόγηση επί των ακινήτων;

Μπορεί να γίνουν ατέρμονες συζητήσεις πάνω στο φορολογικό. Ειδικά αν πρέπει να αναλύσουμε το δίκαιο ή το άδικο για έναν φόρο, μπορούν κατά το δοκούν να χρησιμοποιηθούν διάφορα επιχειρήματα. Κατ’ αρχήν να καταγράψουμε την αναγκαιότητα των φόρων. Χωρίς την επιβολή τους, σύμφωνα πάντα με τη φοροδοτική ικανότητα του καθενός, θα ήταν πέρα ως πέρα ανέφικτο να αναπτυχθούν οι κοινωνίες και να απολαμβάνουν οι πολίτες μιας χώρας, υποδομές και παροχές που θεωρούνται –ή έστω, θα έπρεπε να θεωρούνταν- δεδομένες. Το ζητούμενο είναι η μέθοδος καθορισμού των κανόνων φορολόγησης και η δίκαιη εφαρμογή αυτών.

Προσωπικά θεωρώ ότι, στα πλαίσια μιας ευνομούμενης κοινωνίας, ο φόρος επί της ακίνητης περιουσίας είναι ίσως από τις δικαιότερες μορφές φορολόγησης. Αρκεί: 1) Να είναι σε λογικά πλαίσια, 2) Να καθορίζεται από σαφείς και δίκαιους κανόνες αποτίμησης της αξίας προς φορολόγηση και 3) Να λαμβάνει υπόψη το πιθανό εισοδηματικό όφελος που αποκτά ο υπόχρεος. Με βάση λοιπόν τα όσα προαναφέρθηκαν, προφανώς και δεν έχουν εφαρμογή οι παραπάνω αναγκαίες συνθήκες.

Το ενδεικτικό παράδειγμα του ΕΝΦΙΑ

Στο περί δικαιοσύνης των φόρων επί των ακινήτων, ας εξετάσουμε για παράδειγμα τον ΕΝΦΙΑ που είναι ο βασικός φόρος επί των ακινήτων.

Στη συγκεκριμένη περίπτωση επιβάλλεται φόρος ακόμα και χωρίς να υπάρχει εισόδημα. Εδώ λοιπόν, προκύπτει ήδη μια επιπλέον ένσταση. Καθώς βεβαιώνεται φόρος σε όλους ανεξαιρέτως, μη λαμβάνοντας ουσιαστικά υπόψη την έννοια του προσόδου. Ακόμα και η έκπτωση της τάξεως του 20% που αρχικά είχε προβλεφθεί για τα κενά και μη ηλεκτροδοτούμενα ακίνητα, πλέον έχει καταργηθεί.
Συνεπώς επιβάλλεται ακόμα και σε κατόχους ξενοίκιαστων ακινήτων, αδιακρίτως και χωρίς να λαμβάνονται υπόψη παράγοντες που εκ των πραγμάτων καθορίζουν την φοροδοτική ικανότητα.
Εν κατακλείδι, θα μπορούσαμε να πούμε ότι αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα ασύμμετρης φορολόγησης. Καταδεικνύει τις δημευτικού χαρακτήρα επιβαρύνσεις των τελευταίων ετών, καθώς παράλληλα ήρθε να προστεθεί σε μια σειρά άλλων φόρων που ανέβηκαν λιγότερο ή περισσότερο. Βεβαιώνεται αδιακρίτως και χωρίς να λαμβάνει υπόψη τη φοροδοτική ικανότητα του φορολογούμενου. Ενώ, η επιβολή του συμπληρωματικού φόρου, αποτελεί ένα άμεσο χτύπημα προς τη μεσαία τάξη, που αποτελεί τη ραχοκοκαλιά της οικονομίας μας.
Έναν φόρο γενικότερα, πρέπει να τον αντιμετωπίζουμε ως ένα ανταποδοτικό τέλος. Ως μια απαρέγκλιτη υποχρέωση του πολίτη προς το κράτος, οπότε και ανάλογα με το ύψος των εισοδημάτων του, πρέπει να αποδώσει το αντίστοιχο τίμημα υπό την μορφή της άμεσης φορολογίας. Στην προκειμένη περίπτωση, ο ΕΝΦΙΑ δεν δημιουργεί ούτε καν στο ελάχιστο μια –έστω υποτυπώδη- ανταποδοτικότητα προς τους πολίτες.

Για τους παραπάνω λόγους μάλιστα, αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα σύγκλισης απόψεων της συντριπτικής πλειοψηφίας των πολιτικών. Ανεξαρτήτως σχηματισμού, και ακόμα και με εντελώς ετερόκλητες πολιτικές ιδεολογίες, όλοι τον έχουν χαρακτηρίσει κατά καιρούς ως έναν άδικο φόρο. Παρότι πάντως δεν πληρούνται τα παραπάνω και παρά τις ατυχέστατες αναφορές και εξαγγελίες για κατάργησή του, ως φόρος παραμένει στο προσκήνιο και μάλιστα αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες φορολογικές επιβαρύνσεις για πάρα πολλά νοικοκυριά.

Παναγιώτης Απ. Τσένος / Φοροτεχνικός σύμβουλος επιχειρήσεων

Παρουσίαση

Κινητό τηλέφωνο η e-mail; – and the winner is…

Η Μάχη Της Επικοινωνίας

Κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας, η επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων έχει αλλάξει ριζικά. Η βασική αιτία αυτής της αλλαγής ακούει στο όνομα “Τεχνολογία”.

Η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογικής προόδου στον τομέα των τηλεπικοινωνιών έχει επιφέρει δομικές αλλαγές στους τρόπους επικοινωνίας του απλού καθημερινού ανθρώπου. Στην παραδοσιακή επικοινωνιακή αρένα όπου επικρατούσαν το τηλέφωνο και σε μικρότερο ποσοστό το fax και τα γράμματα μέσω ταχυδρομείου, ήρθαν να προστεθούν καινούργια μέσα όπως το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (γνωστό και ως e-mail), τα κινητά τηλέφωνα και η τηλεδιάσκεψη. Το γεγονός αυτό, είχε ως αναπόφευκτο αποτέλεσμα την αντικατάσταση της μάχης των δύο παλιών αντιπάλων, “τηλέφωνο vs. παραδοσιακό ταχυδρομείο”, από τη μάχη μεταξύ των δύο σύγχρονων μορφών τους, “κινητό τηλέφωνο vs. e-mail”.

Τα δεδομένα της σύγχρονης πλέον επικοινωνιακής μάχης είναι πολλά και ταχύτατα μεταβαλλόμενα. Από τη μία πλευρά, έχουμε την κινητή τηλεφωνία, τα πλεονεκτήματα της οποίας είναι αρκετά και σημαντικά. Ενδεικτικά αναφέρω, τη δυνατότητα μεταφοράς του, την αμεσότητα, την ευκολία επικοινωνίας σε μια δύσκολη κατάσταση π.χ. κλείνεται κάποιος μέσα σε έναν ανελκυστήρα και μπορεί μέσω του κινητού τηλεφώνου να ειδοποιήσει για βοήθεια, την απλή απόκτηση, την πολλαπλότητα της χρήσης του π.χ. ένα κινητό τηλέφωνο μπορεί να χρησιμεύσει και ως φωτογραφική μηχανή, βιντεοκάμερα, εργαλείο πλοήγησης στο διαδίκτυο, mp3 player, παιχνιδομηχανή, χρονόμετρο, αριθμομηχανή, ξυπνητήρι, ρολόι, κ.α., τη δυνατότητα επικοινωνίας μέσω γραπτών μηνυμάτων (χαρακτηριστικό ιδιαίτερα χρήσιμο για εκείνη την κατηγορία ανθρώπων που αντιμετωπίζουν προβλήματα ακοής), τη σύνδεση με άλλα δίκτυα τηλεφωνίας μέσω δορυφόρων, κ.α.

Στον αντίποδα, οι κάτοχοι κινητών τηλεφώνων έρχονται αντιμέτωποι και με κάποια βασικά προβλήματα τα οποία αφορούν κυρίως το κόστος των κλήσεων, τις ακόμα μη ανιχνεύσιμες επιπτώσεις της ακτινοβολίας στον εγκέφαλο και γενικότερα στην ανθρώπινη υγεία, τη ραγδαία τεχνολογική απαξίωσή τους, την εξάρτηση στην οποία υπόκειται ο εκάστοτε κάτοχος (και πολύ περισσότερα τα παιδιά νεαρής ηλικίας) λόγω της εκτεταμένης χρήσης, και σε μικρότερο βαθμό τη μη ύπαρξη δικτύου σε απομακρυσμένες περιοχές της χώρας.

Από την άλλη πλευρά, το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο έχει επεκταθεί με πολύ γοργούς ρυθμούς, ειδικότερα τα τελευταία πέντε χρόνια, απολαμβάνοντας την εμπιστοσύνη ολοένα και περισσοτέρων χρηστών του Διαδικτύου παγκοσμίως. Οι λόγοι είναι το πολύ φτηνό, έως και μηδενικό ορισμένες φορές, κόστος, η εύκολη επικοινωνία με άτομα σε ολόκληρο τον κόσμο, η δυνατότητα που παρέχει κυρίως για ασύγχρονη επικοινωνία, η ταυτόχρονη μεταφορά αρχείων και δεδομένων, η δυνατότητα εύκολης και ανέξοδης αποστολής ομαδικών μηνυμάτων (batch mails), καθώς και η δυνατότητα προώθησης συγκεκριμένων στρατηγικών μάρκετινγκ και διαφήμισης.

Μία μελέτη, η οποία πραγματοποιήθηκε στο Πανεπιστήμιο Cornell στις αρχές του 2004, όπου ζητήθηκε από 30 φοιτητές να κρατήσουν ένα ημερολόγιο επικοινωνίας για μια εβδομάδα, φανέρωσε ακόμα ένα απροσδόκητο και περίεργο πλεονέκτημα του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου έναντι των κινητών τηλεφώνων. Οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι οι φοιτητές έλεγαν ψέμματα σε ποσοστό 14% των e-mail, 21% των γραπτών μηνυμάτων των κινητών τηλεφώνων, 27% της δια ζώσης επικοινωνίας καθώς και 36% των τηλεφωνημάτων! Με πιο απλά λόγια, αυτό σημαίνει ότι η τάση των ανθρώπων για ψεύδος μέσω του τηλεφώνου είναι υπερδιπλάσια, συγκριτικά με αυτή των ατόμων που χρησιμοποιούν το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο.

Ως μειονεκτήματα της χρήσης του e-mail αναφέρονται η προϋπόθεση ύπαρξης των απαραίτητων τεχνολογικών μηχανημάτων (hardware) και λογισμικού (software) και από τον πομπό αλλά και από τον λήπτη, η ύπαρξη της απαραίτητης τεχνολογικής γνώσης (δηλαδή το πώς και από πού μπορούμε να αποκτήσουμε μια ηλεκτρονική διεύθυνση, πως μπορούμε να στείλουμε και να λάβουμε ένα ηλεκτρονικό μήνυμα, πως μπορούμε να στείλουμε κάποιο αρχείο ως συννημένο, κ.α.), η έλλειψη ασφάλειας, και η έλλειψη προστασίας της ιδιωτικότητας.

Η σύγκριση των δύο σύγχρονων μονομάχων της επικοινωνίας δεν φαίνεται προς το παρόν να βγάζει ένα αδιαφιλονίκητο φαβορί. Το μόνο σίγουρο είναι, ότι η μάχη θα είναι ανήλεη και αμφιβόλου διάρκειας και αποτελέσματος.

Φορολογικά

Οι συνέπειες της υπερφορολόγησης στα ακίνητα και τα σημερινά δεδομένα.

Η υπερφορολόγηση ήρθε να ταρακουνήσει συθέμελα την ιδιοκτησία ακινήτων, πλήττοντας ταυτόχρονα και τη μεσαία τάξη, που αποτελεί τη ραχοκοκαλιά της οικονομίας και της κοινωνίας.

Υπολογίζεται ότι οι τιμές των ακινήτων έχουν μειωθεί έως και 45%. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με την τεχνητή υπερφορολόγηση που δημιουργούν και οι αντικειμενικές αξίες, έχει ως αποτέλεσμα διαρκείς κλυδωνισμούς τόσο στο συγκεκριμένο κομμάτι, όσο και στην οικονομία γενικότερα.
Την ίδια στιγμή λοιπόν που σταθερά καταποντιζόταν η αξία των ακινήτων, οι φόροι όχι απλά αυξήθηκαν, αλλά κυριολεκτικά υπερπολλαπλασιάστηκαν. Στις φορολογικές υποχρεώσεις εντάσσονται ανεξαιρέτως όλα τα ακίνητα. Και χωρίς πλέον και την παραμικρή έκπτωση για τα εντελώς απρόσοδα ακίνητα.
Αν προσθέσουμε και την παράλληλη μείωση των εισοδημάτων, με ταυτόχρονη αύξηση και των υπόλοιπων άμεσων και έμμεσων φόρων, γίνονται εύκολα αντιληπτές οι κοινωνικοοικονομικές συνέπειες της ύφεσης.

Γενικότερα, η -μεταξύ όλων των άλλων φόρων- αύξηση των επιβαρύνσεων στα ακίνητα μόνο αρνητικά αποτελέσματα επέφερε. Σε κάποιες περιπτώσεις έφτασε στο σημείο σχεδόν να αποδεκατίσει τους προϋπολογισμούς αρκετών επιχειρήσεων και νοικοκυριών. Όλα τα παραπάνω, αποτυπώνονται με διάφορους τρόπους στην κοινωνία και ως ενδεικτικά της κατάστασης μπορούμε να καταγράψουμε:

Παρατηρούνται φαινόμενα μαζικών αποποιήσεων κληρονομιών
Διενεργούνται ήδη κάποιοι πλειστηριασμοί
Επίκεινται πωλήσεις στεγαστικών δανείων σε funds ή στο εναλλακτικό και θεωρητικά πιο ευνοϊκό σενάριο, τιτλοποίηση αυτών.

| _Μια σχετική κινητικότητα αυτή την εποχή |

Αυτή τη στιγμή υπάρχει μια σχετική κινητικότητα. Δεν είναι βέβαια το αποτέλεσμα τίποτα συντονισμένων πολιτικών, ούτε και συνεπάγεται την έξοδο από την κρίση. Απλά θα χαρακτηρίζαμε αυτό το γεγονός ως αποτέλεσμα τριών διαφορετικών παραγόντων:

Μετά από τόσα χρόνια ύφεσης και γενικευμένης υποβάθμισης των ακινήτων, είναι αναμενόμενο κάποια στιγμή να σταματήσει η περαιτέρω κατάρρευσή τους.
Η διαπίστωση ότι οι αξίες κάποιων ακινήτων δεν πρόκειται να πέσει περαιτέρω. Αυτό ίσως παρακίνησε κάποιους εν δυνάμει αγοραστές να προβούν σε κλείσιμο της όποιας συμφωνίας.
Αλλά και στο airbnb -και δευτερευόντως τις υπόλοιπες σχετικές διαδικτυακές πλατφόρμες- που έδωσαν ένα κίνητρο εκμετάλλευσης ακινήτων αξιοποιώντας αυτές τις νέες δυνατότητες που παρέχει η ψηφιακή οικονομία.

Κατά τα λοιπά, παρά τα όσα μόλις προαναφέρθηκαν για τους περισσότερους πολίτες αυτή τη στιγμή τα ακίνητα φαντάζουν περισσότερο ως ένα βάρος, ως περιουσιακά στοιχεία που απλά προκαλούν διαρκώς νέες φορολογικές υποχρεώσεις.

Παναγιώτης Απ. Τσένος / Φοροτεχνικός σύμβουλος επιχειρήσεων