Μπορεί να γίνουν ατέρμονες συζητήσεις πάνω στο φορολογικό. Ειδικά αν πρέπει να αναλύσουμε το δίκαιο ή το άδικο για έναν φόρο, μπορούν κατά το δοκούν να χρησιμοποιηθούν διάφορα επιχειρήματα. Κατ’ αρχήν να καταγράψουμε την αναγκαιότητα των φόρων. Χωρίς την επιβολή τους, σύμφωνα πάντα με τη φοροδοτική ικανότητα του καθενός,  θα ήταν πέρα ως πέρα ανέφικτο να αναπτυχθούν οι κοινωνίες και να απολαμβάνουν οι πολίτες μιας χώρας, υποδομές και παροχές που θεωρούνται –ή έστω, θα έπρεπε να θεωρούνταν- δεδομένες. Το ζητούμενο είναι η μέθοδος καθορισμού των κανόνων φορολόγησης και η δίκαιη εφαρμογή αυτών.

Προσωπικά θεωρώ ότι, στα πλαίσια μιας ευνομούμενης κοινωνίας, ο φόρος επί της ακίνητης περιουσίας είναι ίσως από τις δικαιότερες μορφές φορολόγησης. Αρκεί: 1) Να είναι σε λογικά πλαίσια, 2) Να καθορίζεται από σαφείς και δίκαιους κανόνες αποτίμησης της αξίας προς φορολόγηση και 3) Να λαμβάνει  υπόψη το πιθανό εισοδηματικό όφελος που αποκτά ο υπόχρεος. Με βάση λοιπόν τα όσα προαναφέρθηκαν, προφανώς και δεν έχουν εφαρμογή οι παραπάνω αναγκαίες συνθήκες.

Το ενδεικτικό παράδειγμα του ΕΝΦΙΑ

Στο περί δικαιοσύνης των φόρων επί των ακινήτων, ας εξετάσουμε για παράδειγμα τον ΕΝΦΙΑ που είναι ο βασικός φόρος επί των ακινήτων.

• Στη συγκεκριμένη περίπτωση επιβάλλεται φόρος ακόμα και χωρίς να υπάρχει εισόδημα. Εδώ λοιπόν, προκύπτει ήδη μια επιπλέον ένσταση. Καθώς βεβαιώνεται φόρος σε όλους ανεξαιρέτως, μη λαμβάνοντας ουσιαστικά υπόψη την έννοια του προσόδου. Ακόμα και η έκπτωση της τάξεως του 20% που αρχικά είχε προβλεφθεί για τα κενά και μη ηλεκτροδοτούμενα ακίνητα, πλέον έχει καταργηθεί.
• Συνεπώς επιβάλλεται ακόμα και σε κατόχους ξενοίκιαστων ακινήτων, αδιακρίτως και χωρίς να λαμβάνονται υπόψη παράγοντες που εκ των πραγμάτων καθορίζουν την φοροδοτική ικανότητα.
• Εν κατακλείδι, θα μπορούσαμε να πούμε ότι αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα ασύμμετρης φορολόγησης. Καταδεικνύει τις δημευτικού χαρακτήρα επιβαρύνσεις των τελευταίων ετών, καθώς παράλληλα ήρθε να προστεθεί σε μια σειρά άλλων φόρων που ανέβηκαν λιγότερο ή περισσότερο. Βεβαιώνεται αδιακρίτως και χωρίς να λαμβάνει υπόψη τη φοροδοτική ικανότητα του φορολογούμενου. Ενώ, η επιβολή του συμπληρωματικού φόρου, αποτελεί ένα άμεσο χτύπημα προς τη μεσαία τάξη, που αποτελεί τη ραχοκοκαλιά της οικονομίας μας.
• Έναν φόρο γενικότερα, πρέπει να τον αντιμετωπίζουμε ως ένα ανταποδοτικό τέλος. Ως μια απαρέγκλιτη υποχρέωση του πολίτη προς το κράτος, οπότε και ανάλογα με το ύψος των εισοδημάτων του, πρέπει να αποδώσει το αντίστοιχο τίμημα υπό την μορφή της άμεσης φορολογίας. Στην προκειμένη περίπτωση, ο ΕΝΦΙΑ δεν δημιουργεί ούτε καν στο ελάχιστο μια –έστω υποτυπώδη- ανταποδοτικότητα προς τους πολίτες.

Για τους παραπάνω λόγους μάλιστα, αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα σύγκλισης απόψεων της συντριπτικής πλειοψηφίας των πολιτικών. Ανεξαρτήτως σχηματισμού, και ακόμα και με εντελώς ετερόκλητες πολιτικές ιδεολογίες, όλοι τον έχουν χαρακτηρίσει κατά καιρούς ως έναν άδικο φόρο. Παρότι πάντως δεν πληρούνται τα παραπάνω και παρά τις ατυχέστατες αναφορές και εξαγγελίες για κατάργησή του, ως φόρος παραμένει στο προσκήνιο και μάλιστα αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες φορολογικές επιβαρύνσεις για πάρα πολλά νοικοκυριά.

Παναγιώτης Απ. Τσένος / Φοροτεχνικός σύμβουλος επιχειρήσεων

Η υπερφορολόγηση ήρθε να ταρακουνήσει συθέμελα την ιδιοκτησία ακινήτων, πλήττοντας ταυτόχρονα και τη μεσαία τάξη, που αποτελεί τη ραχοκοκαλιά της οικονομίας και της κοινωνίας.

• Υπολογίζεται ότι οι τιμές των ακινήτων έχουν μειωθεί έως και 45%. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με την τεχνητή υπερφορολόγηση που δημιουργούν και οι αντικειμενικές αξίες, έχει ως αποτέλεσμα διαρκείς κλυδωνισμούς τόσο στο συγκεκριμένο κομμάτι, όσο και στην οικονομία γενικότερα.
• Την ίδια στιγμή λοιπόν που σταθερά καταποντιζόταν η αξία των ακινήτων, οι φόροι όχι απλά αυξήθηκαν, αλλά κυριολεκτικά υπερπολλαπλασιάστηκαν. Στις φορολογικές υποχρεώσεις εντάσσονται ανεξαιρέτως όλα τα ακίνητα. Και χωρίς πλέον και την παραμικρή έκπτωση για τα εντελώς απρόσοδα ακίνητα.
• Αν προσθέσουμε και την παράλληλη μείωση των εισοδημάτων, με ταυτόχρονη αύξηση και των υπόλοιπων άμεσων και έμμεσων φόρων, γίνονται εύκολα αντιληπτές οι κοινωνικοοικονομικές συνέπειες της ύφεσης.

Γενικότερα, η -μεταξύ όλων των άλλων φόρων- αύξηση των επιβαρύνσεων στα ακίνητα μόνο αρνητικά αποτελέσματα επέφερε. Σε κάποιες περιπτώσεις έφτασε στο σημείο σχεδόν να αποδεκατίσει τους προϋπολογισμούς αρκετών επιχειρήσεων και νοικοκυριών. Όλα τα παραπάνω, αποτυπώνονται με διάφορους τρόπους στην κοινωνία και ως ενδεικτικά της κατάστασης μπορούμε να καταγράψουμε:

• Παρατηρούνται φαινόμενα μαζικών αποποιήσεων κληρονομιών
• Διενεργούνται ήδη κάποιοι πλειστηριασμοί
• Επίκεινται πωλήσεις στεγαστικών δανείων σε funds ή στο εναλλακτικό και θεωρητικά πιο ευνοϊκό σενάριο, τιτλοποίηση αυτών.

| _Μια σχετική κινητικότητα αυτή την εποχή |

Αυτή τη στιγμή υπάρχει μια σχετική κινητικότητα. Δεν είναι βέβαια το αποτέλεσμα τίποτα συντονισμένων πολιτικών, ούτε και συνεπάγεται την έξοδο από την κρίση. Απλά θα χαρακτηρίζαμε αυτό το γεγονός ως αποτέλεσμα τριών διαφορετικών παραγόντων:

• Μετά από τόσα χρόνια ύφεσης και γενικευμένης υποβάθμισης των ακινήτων, είναι αναμενόμενο κάποια στιγμή να σταματήσει η περαιτέρω κατάρρευσή τους.
• Η διαπίστωση ότι οι αξίες κάποιων ακινήτων δεν πρόκειται να πέσει περαιτέρω. Αυτό ίσως παρακίνησε κάποιους εν δυνάμει αγοραστές να προβούν σε κλείσιμο της όποιας συμφωνίας.
• Αλλά και στο airbnb -και δευτερευόντως τις υπόλοιπες σχετικές διαδικτυακές πλατφόρμες- που έδωσαν ένα κίνητρο εκμετάλλευσης ακινήτων αξιοποιώντας αυτές τις νέες δυνατότητες που παρέχει η ψηφιακή οικονομία.

Κατά τα λοιπά, παρά τα όσα μόλις προαναφέρθηκαν για τους περισσότερους πολίτες αυτή τη στιγμή τα ακίνητα φαντάζουν περισσότερο ως ένα βάρος, ως περιουσιακά στοιχεία που απλά προκαλούν διαρκώς νέες φορολογικές υποχρεώσεις.

Παναγιώτης Απ. Τσένος / Φοροτεχνικός σύμβουλος επιχειρήσεων