Σε έναν κόσμο τόσο εύθραυστο σήμερα οι άνθρωποι νιώθουν το κενό πιο πολύ παρά ποτέ. Το κενό και ησυχία των πόλεων ακουμπάει και αναμοχλεύει μέσα μας τους φόβους να αντιμετωπίσουμε το δικό μας εσωτερικό κενό.

Ο βροχερός καιρός τόσες μέρες λές και ακουμπάει το μέσα μας, ο ουρανός γκρίζος λες και αυτός σαν να  συντονίζεται με την ψυχή του καθένα μας.

Και η απέραντη ησυχία από τους άδειους δρόμους και πλατείες μας κάνει να αναρωτηθούμε αν μπορούμε να επιβιώσουμε να σωθούμε μόνοι μας. Η καταιγίδα που ξέσπασε διέλυσε όλα τα στερεότυπα και αποκαλύπτει το πόσο μεταβλητή είναι η ζωή μας. Μας θυμίζει πως δεν υπάρχουν βεβαιότητες πάνω στις οποίες χτίσαμε την ζωές μας τις εταιρίες μας τα σχέδια μας τις προτεραιότητας μας.

Ζούμε σε ένα κόσμο που η ασφάλεια είναι διαπραγματεύσιμη, η παντοδυναμία του ανθρώπου φαίνεται πως μας εγκαταλείπει ως ιδέα και μοιάζει να πλησιάζει στιγμή που πρέπει να αντιμετωπίσουμε όλες τις αντιξοότητες των καιρών και να δώσουμε χώρο στην δημιουργικότητα του εσωτερικού μας εαυτού.

Σήμερα περισσότερο παρά ποτέ χρειαζόμαστε ο ένας τον άλλον ακόμη κι αν πρέπει να μείνουμε χωροταξικά ο ένας μακριά από τον άλλον. Το να είμαστε συνδεδεμένοι και να επικοινωνούμε με τους σημαντικούς μας ανθρώπους μας κάνει να νιώθουμε ασφάλεια υποστήριξη και μας ανακουφίζει όταν ο ψυχισμός μας δοκιμάζεται.

Είμαστε ήδη στην δεύτερη εβδομάδα που “μένουμε σπίτι” και παρακολουθούμε ακόμη μουδιασμένοι και σαστισμένοι και εμείς κι όλος ο πλανήτης αυτή την ραγδαία και αιφνίδια αλλαγή της καθημερινότητάς μας.

Το πως θα αντιδράσει βέβαια ο κάθε άνθρωπος ξεχωριστά εξαρτάται από πολλά πράγματα όπως π.χ η προσωπικότητα του, το οικογενειακό και κοινωνικό του περιβάλλον, το πολιτισμικό πλαίσιο κλπ.

Ιδιαίτερα ευάλωτες ομάδες αποτελούν τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, τα άτομα που ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες, τα παιδιά, οι έφηβοι, γιατροί και το νοσηλευτικό προσωπικό καθώς επίσης και άτομα που πάσχουν από κάποια διαταραχή.

 Οι προκλήσεις που θα έχουμε να αντιμετωπίσουμε ως ειδικοί και ως κοινωνία στο σύνολο της θα είναι μεγάλες. Δεν ξέρουμε ακόμη πως θα αντιδράσουν οι άνθρωποι μετά από αυτό το διάστημα της υποχρεωτικής απομόνωσης. Όπως είπαμε ο κάθε άνθρωπος έχει διαφορετική προσωπικότητα και υπάρχουν άτομα που θα μπορούσαν να ζήσουν αυτή τη στιγμή σαν μια “παγίδα”.

Αν υποθέσουμε από την άλλη πως υπάρχουν άνθρωποι που έχουν την τάση να απομονώνονται από τον εξωτερικό κόσμο αλλά κάποιες δραστηριότητές τους κρατούσαν σε επαφή με αυτόν, οι συνέπειες μπορεί να είναι σημαντικές. Είναι πιθανόν και όταν τέτοια άτομα βγουν από την καραντίνα να έχουν βυθιστεί σε αυτή την κατάσταση κατάθλιψης και άγχους και να είναι δύσκολο να ξαναμπούν στην κανονική ζωή.

Ποιοι είναι εκτεθειμένοι περισσότερο σε αυτό τον κίνδυνο; Εκείνοι που βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο, είναι εκείνοι που έχουν μια τάση για κοινωνική απομόνωση και προσπαθούν να την καταπολεμήσουν. Για παράδειγμα, οι μαθητές οι φοιτητές τουλάχιστον τις ώρες του σχολείου είχαν κάποιες κοινωνικές δραστηριότητες.

Αυτά τα άτομα βρίσκονται τώρα σε πλήρη απομόνωση και δεν είμαστε βέβαιοι πως δεν θα χάσουν τελείως τις κοινωνικές τους δεξιότητες όταν θα τελειώσει αυτή η περίοδος.

Προβλήματα επίσης μπορεί να παρουσιάσουν και τα υπερδραστήρια άτομα. Αυτή είναι άλλη μια κατηγορία που μπορεί να υποστεί τις αρνητικές επιδράσεις της μαζικής απομόνωσης και μπορεί να αποτελέσει ένα σοβαρό τραύμα για τον ψυχισμό τους που δεν πρέπει να υποβαθμίζεται. Φράσεις του τύπου “τι σε πειράζει να μείνεις για ένα μήνα στο σπίτι; “ ειδικά αυτό το διάστημα για κάποιον που δεν είναι συνηθισμένος να σταματάει ούτε λεπτό θα μπορούσε να μεταμορφωθεί σε ένα παράγοντα που θα τον οδηγήσει στην κατάθλιψη.

Το να μείνουμε στο σπίτι δεν είναι το ίδιο για όλους.Το να μείνει κανείς περιορισμένος στο σπίτι του είναι διαφορετικό για τα άτομα που ζουν μόνα τους από εκείνα που ζουν με την οικογένεια τους. Οι άνθρωποι που ζουν μόνοι τους μπορεί να επιβαρυνθούν ψυχολογικά από αυτή την κατάσταση γιατί αισθάνονται πολύ πιο έντονα την μοναξιά ενώ εκείνοι που έχουν παιδιά, οικογένεια ή ζουν σε μια ευρύτερη ομάδα η απομόνωση στο σπίτι είναι ένα πράγμα τελείως διαφορετικό.

Και ενώ όλοι ξέρουμε πως όλα αυτά τα μέτρα έχουν παρθεί για να μας προστατέψουν σε συνδυασμό με την συνεχόμενη αβεβαιότητα που νιώθουμε που προκαλεί η απειλή της πανδημίας, οι θάνατοι σε γειτονικές χώρες και η εύθραυστη πια οικονομία, είναι πιθανόν να νιώσουμε μέσα μας αρνητικά συναισθήματα όπως φόβο, άγχος, θλίψη, άνοια, θυμό, εκνευρισμό, απομόνωση, σύγχυση, αϋπνία, δυσκολία συγκέντρωσης και μειωμένη αποδοτικότητα στη δουλειά, αναποφασιστικότητα, κατάχρηση αλκοόλ και άλλων ουσιών.

Εκείνο που πρέπει να κατανοήσουμε είναι πως οι συνθήκες που ζούμε βιώνονται ως απειλητικές για τη ζωή μας (φόβος θανάτου). Το να νιώσουμε κάποια από τα αρνητικά συναισθήματα είναι φυσιολογικό στο βαθμό που δεν θα επηρεάζουν την λειτουργικότητα μας.

 Όταν υπάρχουν τέτοια ακραία εξωτερικά γεγονότα δημιουργούνται έντονες ψυχικές διεργασίες μέσα μας μέχρι να αποδεχτούμε την νέα πραγματικότητα. Οι περισσότεροι από εμάς δεν έχουμε συνειδητοποιήσει ακόμη τον αντίκτυπο που θα έχει όλη αυτή η διαδικασία μέσα μας.

Μπορεί να παρατηρήσουμε ανθρώπους που αρχικά εξέλαβαν τον περιορισμό τους ως μια ευκαιρία για διακοπές επιτρέποντας το καταπιεσμένο εαυτό να ξεφύγει από την ρουτίνα όποιο κι αν ήταν το κόστος. Άλλοι πάλι που αδιαφόρησαν για τα μέτρα και συνέχισαν την ζωή τους κανονικά αρνήθηκαν κατά κάποιο τρόπο να έρθουν αντιμέτωποι με την πραγματικότητα. Και στις δύο περιπτώσεις παρατηρούμε μια δυσκολία οι άνθρωποι να αποδεχτούν και να διαχειριστούν την αλλαγή. Καθώς τα μέτρα έγινα πιο αυστηρά σε πολλούς μπορεί να γεννήθηκαν συναισθήματα όπως θυμός, θυμός, φόβος, ανασφάλεια, αγωνία για το τι πρόκειται να συμβεί τώρα που τα πράγματα μοιάζουν να είναι σοβαρά

Και όταν θυμώνουμε συνήθως δεν μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε πως υπάρχουν κι άλλα συναισθήματα από κάτω γιατί ο θυμός είναι ένα έντονο συναίσθημα και παρόλο που μας κάνει να νιώθουμε ζωντανοί ταυτόχρονα ψάχνουμε να βρούμε ποιος φταίει και να ρίξουμε την ευθύνη έξω από εμάς.

Μέσα σε αυτό τον καταιγισμό πληροφοριών για την κατάσταση του πλανήτη μας γενικότερα αλλά και την κατάσταση στην Ιταλία και την Ισπανία χώρες που είναι πιο κοντά σε μας αρχίσαμε να διαπραγματευόμαστε την πραγματικότητα της κοινωνικής απομόνωσης με την λογική να έχει το προβάδισμα και το αίσθημα ατομικής ευθύνης να είναι αυτό που άρχισε να παίρνει τη θέση της απέναντι στην προστασία του κοινωνικού συνόλου.

Και καθώς οι μέρες κυλούν καλούμαστε όλοι να διαχειριστούμε καταστάσεις πρωτόγνωρες και η θλίψη ίσως  έχει αρχίσει να μας επισκέπτεται καθώς η νέα πραγματικότητα αγγίζει μέσα μας φόβος και πληγές που προσπαθούμε να θεραπεύσουμε. Άνθρωποι γύρω μας χάνονται, ο φόβος για την απώλεια δικών μας ανθρώπων,επιχειρήσεις που κλείνουν, άνθρωποι που χάνουν την εργασία τους μέσα σε μια μέρα,  άδειοι δρόμοι και πλατείες χωρίς ζωή, άνθρωποι που ζούνε μέσα στα σπίτια τους για να επιβιώσουν με το φόβο της αβεβαιότητας.

Όλα αυτά μπορούμε να επιτρέψουμε στον εαυτό μας να τα βιώσει να μην τα προσπεράσει. Μέρα με τη μέρα κατανοούμε πως αυτή η  κατάσταση που ζούμε θα κρατήσει περισσότερο απ’ όσο υπολογίζαμε πως η πραγματικότητα μας έχει αλλάξει και καλούμαστε να να την διαχειριστούμε και να αποδεχτούμε αυτή τη νέα κατάσταση και να έρθουμε σε επαφή με τις εσωτερικές δυνάμεις και ικανότητες μας για να μπορέσουμε να περάσουμε αυτή την καταιγίδα.

Εκφράζοντας αρνητικά μας συναισθήματα είναι το πρώτο βασικό βήμα για να αντιμετωπίσουμε μια τέτοια κατάσταση.

Η επαφή με τα άτομα που είναι σημαντικά για μας, είναι πολύ σημαντικό και να τονίσουμε πως οι τηλεφωνικές κλήσεις όπως και οι video κλήσεις είναι προτιμότερες από τα γραπτά μηνύματα.

Προσπαθούμε να βοηθήσουμε τον εαυτό μας να βρει μια καθημερινή ρουτίνα χωρίς να ακολουθούμε έναν αγχώδη και απαιτητικό τρόπο, πάντα σε επαφή με τα συναισθήματά μας και σε εκείνο που βιώνουμε την συγκεκριμένη στιγμή.

Προσπαθούμε όσο μπορούμε να είμαστε επικεντρωμένοι στο εδώ και τώρα, στην παρούσα στιγμή. Να φροντίζουμε τον εαυτό μας σωματικά και ψυχικά, με την άσκηση, την διατροφή, ασκήσεις χαλάρωση, το διάβασμα βιβλίων, την παρακολούθηση ταινιών, το άκουσμα μουσικής που μας αρέσει και  αν μπορέσουμε να ασχοληθούμε με κάποια άλλη δραστηριότητα ή χόμπι που μας ενδιέφερε εδώ και καιρό αλλά δεν υπήρχε χρόνος να το κάνουμε , τώρα μπορεί να είναι η ευκαιρία.

Μπορούμε να ενημερωνόμαστε για την κατάσταση γιατί είναι σημαντικό να κατανοούμε την συνολική εικόνα χωρίς όμως να παρακολουθούμε συνεχώς με άγχος αρνητικούς τίτλους ειδήσεων που σίγουρα θα επηρεάζουν την ψυχολογία μας με αρνητικό τρόπο.

Κι αν σας είναι δύσκολο να προσαρμοστείτε στην νέα πραγματικότητα παρατηρήστε τον εαυτό σας, δώστε του λίγο χρόνο να επεξεργαστεί όλες αυτές τις αιφνίδιες και έντονες αλλαγές που συμβαίνουν κι αν δείτε πως δυσκολεύεστε όλα αυτά να τα διαχειριστείτε μόνοι σας είτε εσείς είτε κάποιο δικό σας άτομο μη διστάσετε να ζητήσετε βοήθεια στις κατάλληλες υπηρεσίες και ειδικούς ψυχικής υγείας.

Μπορείτε να απευθυνθείτε σε ψυχολόγους ψυχοθεραπευτές ψυχιάτρους σε περίπτωση που χρειαστεί και φαρμακευτική αγωγή ιδιαίτερα αν πρόκειται για ανθρώπους ευάλωτος στην κατάθλιψη.

Για όλους τους άλλους ανθρώπους που δεν έχουν μεγάλο άγχος και αγωνία σε σημείο να αναπτύξουν κάποια ψυχοπαθολογία, το να κρατήσουν ένα στυλ ζωής όσο το δυνατόν πιο κοντά σε αυτό που είχαν λαμβάνοντας υπόψη τα μέτρα που έχουν πάρει αρχές είναι ο καλύτερος τρόπος.

Αιμιλία Αξιωτίδου, Οικογενειακή – Συστημική Σύμβουλος – Ψυχοθεραπεύτρια, Ψυχοπαιδαγωγός, Επιστημονικός Συνεργάτης Α.Π.Θ., Ιατρικής Σχολής , ΑΧΕΠΑ, Α’ ΠΡΠ.

Και ξαφνικά οι ζωές μας άλλαξαν. Άλλαξαν απότομα, δραματικά,  απειλητικά, αναγκαστικά.

Με το άγχος της πανδημίας να μας απειλεί αλλά και με το άγχος των οικονομικών συνεπειών που προμηνύονται εξίσου δυσάρεστες.

Εγκλωβισμένοι στο σπίτι!  

Θα πρέπει να ξαναανακαλύψουμε συνήθειες ζωής που τις είχαμε ξεχάσει απορροφημένοι από τους γοργούς ρυθμούς που όλοι μας λίγο ή πολύ ήμασταν μπλεγμένοι.

Πόσο μπορούμε να είμαστε ψύχραιμοι, ψυχικά υγιείς; 

 Θα πρέπει, και αυτό εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό και από εμάς τις γυναίκες, να κρατήσουμε την ηρεμία μας και να δούμε τα πράγματα…αλλιώς!

Γιατί σε όλα τα πράγματα υπάρχει πάντα και μια θετική πλευρά και αυτήν πρέπει να κρατήσουμε!

Θετική διάθεση, αισιοδοξία και ηρεμία!

Σκεφτείτε θετικά καθώς έχουμε χρόνο τώρα να βιώσουμε την οικογένεια και να ξαναγνωρίσουμε τα παιδιά μας. Αλλά και να τα στηρίξουμε. Ανάλογα με την ηλικία των παιδιών είναι διαφορετική και η ενίσχυση και η  βοήθεια που πρέπει να δώσουμε. Αλλά για όλες τις ηλικίες ισχύουν κάποιοι βασικοί κανόνες. Θα πρέπει να υπάρχει μια καθημερινότητα και ένα πρόγραμμα όσο το δυνατόν πιο κοντά σε αυτό που είχαμε και πριν το «Μένουμε σπίτι»: στις ώρες ύπνου, φαγητού, μελέτης, ψυχαγωγίας, άσκησης. Αυτό βοηθάει και τα παιδιά αλλά και όλη την οικογένεια.

Όσες γυναίκες έχουν παιδιά μικρά θα πρέπει να είναι απέραντα δημιουργικές και κρατώντας μια καθημερινότητα να ανακαλύπτουν νέους δημιουργικούς τρόπους απασχόλησης. Ιδέες υπάρχουν πολλές. Το σημαντικό είναι να συμμετέχουμε και εμείς σε όσες περισσότερες μπορούμε.

Όσες έχουν παιδιά στις ηλικίες του δημοτικού σχολείου έχουν περισσότερες επιλογές να προτείνουν και σε πολλές από αυτές τα παιδιά μπορούν να απασχοληθούν μόνα τους. Το σχολείο λειτουργεί ξανά με μια διαφορετική μορφή, με μαθήματα εξ αποστάσεως.  Και πέρα από αυτά υπάρχουν πάλι πολλές δημιουργικές ιδέες που μπορούμε να υλοποιήσουμε μαζί με τα παιδιά μας. Βιβλία προσφέρονται από το διαδίκτυο ελεύθερα έως και τα αγαπημένα τους κόμικς μπορούν να κατεβάσουν, παιδικές ταινίες, βίντεο, εκπαιδευτική τηλεόραση, μουσική, γυμναστική, υγιεινή διατροφή. 

Πιο δύσκολα είναι βέβαια τα παιδιά στην εφηβεία και κυρίως αυτά που προετοιμάζονται για τις πανελλαδικές εξετάσεις. Τα παιδιά αυτά έχουν περισσότερο άγχος και γι’ αυτό επιβάλλεται η ηρεμία και η ψυχραιμία στο σπίτι. Όχι εντάσεις και όχι αφορμές για κάθε είδους ξεσπάσματα.

Όμως εκείνο που πρέπει να τονιστεί για να μην έχουν άγχος οι γονείς είναι ότι σημασία έχει τώρα όχι να μη «χάσουν μαθήματα» αλλά να βιώσουν όλη αυτή την περίοδο χωρίς να δημιουργηθούν ψυχολογικά προβλήματα και φοβίες στα παιδιά.

Εξάλλου πέρα από το γνωστικό κομμάτι είναι η ευκαιρία «άλλων» μαθημάτων ίσως και πιο ουσιαστικών. Είναι μια ευκαιρία να αναπτύξουν τη δημιουργικότητα, τη φαντασία και τη δημιουργικότητά τους. Είναι μια ευκαιρία να μάθουν στην πράξη τι σημαίνει ατομική ευθύνη αλλά και συλλογικότητα, τι σημαίνει αλληλεγγύη και συνεργασία. 

Γίνετε το παράδειγμά τους!

Για όλους μας είναι μια ευκαιρία για αυτογνωσία και αναστοχασμό. Θα βρεθούμε αντιμέτωποι με τις επιλογές μας  και θα έχουμε χρόνο να σκεφτούμε, να αναθεωρήσουμε, να βάλουμε προτεραιότητες και να δώσουμε αξία σε αυτά που πιθανά να είχαμε ξεχάσει ή να θέλαμε να τα …ξεχνάμε!

Ιδέες για δημιουργική απασχόληση των παιδιών μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα του Μουσείου Σχολικής Ζωής και Εκπαίδευσης http://www.ekedisy.gr/symvoyles-gia-goneis-apo-to-moyseio-scholikis-zois-kai-ekpaideysis/

Ευαγγελία Κανταρτζή

Διευθύντρια Μουσείου Σχολικής Ζωής και Εκπαίδευσης

Δρ Παιδαγωγικών και Ψυχολογίας

Η χειρουργική μάσκα, που κάποτε μας φόβιζε όταν την αντικρύζαμε στο πρόσωπο κάποιου πρασινο-φορεμένου γιατρού, έγινε ο καλύτερός μας φίλος το τελευταίο χρονικό διάστημα. Μας προστατεύει από την απειλή του ιού, οριοθετεί με ξεκάθαρο δηλωμένο τρόπο την απόσταση που οφείλουμε να τηρούμε, και προστατεύει τους ανθρώπους γύρω μας από τυχόν μετάδοση του μικροβίου.

Αναρωτιέμαι  λοιπόν πόσο εξοικειωμένοι είμαστε με τις νοητικές μάσκες που φορούμε χρόνια τώρα στην ζωή μας και πως αυτές έχουν γίνει πλέον ένα με την ύπαρξη μας σε σημείο που ενδεχομένως μας «προστατεύουν», μας «οριοθετούν» και μας «θωρακίζουν» από τυχόν νοητούς εισβολείς.

Αν οι χειρουργικές μάσκες των τελευταίων λίγων ημερών μας προκαλούν συναισθήματα περιορισμού, αποξένωσης και φόβου  τι αντίκτυπο στον χαρακτήρα και στην προσωπικότητά μας έχουν οι χρόνιες νοητικές μάσκες που φορούμε, η μάσκα της αλαζονείας, του κυνισμού, της υποκρισίας και πόσο αναγκαστήκαμε να συμβιβαστούμε, να τις φορέσουμε και να τις διαχειριστούμε με απώτερο σκοπό την επιβίωσή μας, την ένταξή μας στο κοινωνικό σύνολο και την αποδοχή του από αυτό.

Μήπως η πανδημία ήρθε να μας κρούσει τον κώδωνα και να επανεξετάσουμε ή ακόμη και να ανακαλύψουμε τις αξίες μας, τα πιστεύω μας και τον τρόπο που συνάπτουμε την οποιαδήποτε σχέση μας? Μήπως ήρθε να μας θυμίσει ότι είμαστε όλοι κρίκοι  της ίδιας αλυσίδας και για αυτό οφείλουμε να σεβόμαστε τον διπλανό μας κρίκο? Μήπως ήρθε να μας διδάξει ότι όλοι είμαστε ίδιοι και ταυτόχρονα διαφορετικοί?

Η πανδημία μας οδήγησε βίαια στην απομόνωση, στην στέρηση της κοινωνικότητάς μας και στην φυσική αποστασιοποίηση. Είναι ευκαιρία λοιπόν να πιούμε ένα καφεδάκι με τον εαυτό μας, να συζητήσουμε μαζί του, να ανακαλύψουμε τα χαρακτηριστικά του, να τα αποδεχτούμε και να αλλάξουμε στοιχεία που με ή χωρίς πανδημία οδηγούν στην οικειοθελή αποξένωση, στο θωράκισμα του Εγώ μας και στην άρνηση της ύψιστης αρετής της αλληλεγγύης. 

Το σύμπαν έχει τον δικό του τρόπο να επιβάλλει την τάξη όταν οι νόμοι του καταπατώνται και δεν ζητάει την άδειά μας. 

Ας οραματιστούμε πως θέλουμε να είμαστε όταν πετάξουμε τις «μάσκες», την ποιότητα της σκέψης και δράσης μας όταν αποκτήσουμε ξανά την ελευθερία του εναγκαλισμού και πως η προσεκτική ματιά μέσα μας θα συμβάλει στην θέσπιση νέων ατομικών κανόνων, βασισμένων πάνω στις ξεχασμένες μας αξίες, ώστε ο δικός μας κρίκος να αποτελέσει παράδειγμα εσωτερικής δύναμης και αυθεντικότητας για τους υπολοίπους.