Τα αστεία για την υπερκατανάλωση τροφής κατά την διάρκεια της επιδημίας του κορονοϊού έχουν πλημμυρίσει τα κοινωνικά μέσα και οι άνθρωποι αστειεύονται για την απόκτηση του βάρους τους.
Είναι σαφές ότι πολλοί άνθρωποι χρησιμοποιούν το φαγητό για να καταπραΰνουν τα συναισθήματά τους και συχνά ονομάζουμε κάποιες τροφές ως Comfort food.
Το βραχυπρόθεσμο άγχος θα μας μειώσει την όρεξη αλλά αν το άγχος είναι μακροχρόνιο και δε γνωρίζουμε πότε θα τελειώσει, αυτό μπορεί να μας προκαλέσει αύξηση της όρεξης !
Το άγχος είναι μια φυσιολογική αντίδραση του σώματος μας όταν αισθανόμαστε κάποια απειλή κίνδυνο. Οι πρόγονοι μας για να επιβιώσουμε όταν έβγαιναν από τη σπηλιά έπρεπε να προσέχουν για τα αρνητικά και επικίνδυνα σημάδια, για επιθέσεις άγριων ζώων και καταιγίδες και αυτό τους βοήθησε να επιβιώσουν. Είμαστε οι απόγονοι αυτών που επιβίωσαν επειδή έστρεφαν την προσοχή τους στα αρνητικά σημάδια από το περιβάλλον, και αυτό το είδος του άγχους είναι λειτουργικό.
Η ασφάλεια είναι πολύ σημαντική για την επιβίωσή μας. Το να ζούμε σε μια περίοδο γεμάτη αβεβαιότητα και φόβο πυροδοτεί την ανασφάλεια μας και αρχίζουμε να νιώθουμε να ενεργοποιείται το άγχος μας, σε ένα περιβάλλον που είναι ρευστό και αλλάζει συνεχώς. Είναι φυσικό λοιπόν να φοβόμαστε γιατί παίρνουμε μηνύματα κινδύνου από το εξωτερικό μας περιβάλλον, αλλά είναι σημαντικό να μην αφήσουμε το φόβο να μας σταματήσει.
Όταν φοβόμαστε για να επιβιώσουμε ενεργοποιούμε ένα μηχανισμό άμυνας μέσα από τον οποίο αυξάνονται κάποιες ορμόνες όπως η αδρεναλίνη και η κορτιζόλη.
Όταν οι άνθρωποι βιώνουμε μεγάλη αβεβαιότητα η συνεχιζόμενη πίεση στο σώμα μας παράγει μια στεροειδή ορμόνη την κορτιζόλη η οποία ενισχύει το αίσθημα της πείνας. Εκκρίνουμε κορτιζόλη η οποία αυξάνει την επιθυμία να φάμε. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι άνθρωποι μπορεί να επιλέξουν junk food τυρί, η πίτσα η ένα απολασταυτικό εκλαίρ, ενώ βρίσκονται υπό πίεση. Γι’ αυτό η απόλαυση που προέρχεται από κάποιο απολαυστικό φαγητό κατά τη διάρκεια της πανδημίας δεν πρέπει να μας προξενεί πανικό .
Οταν νιώθουμε φόβο από τα διάφορα που μπορει να μας συμβαίνουν θα αντιδράσουμε είτε με το να το βάλουμε στα πόδια για να ξεφύγουμε από αυτό που μας απειλεί είτε μένουμε για να παλέψουμε. Όταν όμως συμβαίνει αυτό αυξάνεται η παραγωγή ενέργειας του σώματος μας, συσπώνται τα αγγεία μας, αυξάνεται η πίεση μας .
Η γενική αβεβαιότητα και η κατάσταση απειλής που ζούμε όλο το τελευταίο διάστημα έχει ως αποτέλεσμα να επιδρά στην αύξηση του άγχους μας με αποτέλεσμα να παράγεται όπως ήδη αναφέραμε κορτιζόλη σε όλο και πιο αυξημένα επίπεδα, να έχουμε πιο συχνά ταχυκαρδίες, καρδιαγγειακά, πονοκεφάλους, κρίσεις πανικού, κατάθλιψη, ευερεθιστότητα, γαστρεντερικές διαταραχές, υπέρταση, διαβήτη, χαμηλό ανοσοποιητικό, διαταραχές της όρεξης αύξηση ή και απώλεια βάρους κ.ά.
Όταν όμως το άγχος γίνεται μη διαχειρίσιμο κάποιοι άνθρωποι επηρεάζονται και στις διατροφικές τους συμπεριφορές.
Μπορεί δηλαδή να παρατηρηθούν αλλαγές στην όρεξη και κάποιος είτε να μην πεινάει καθόλου ή να έχει μειωμένη όρεξη ή από την άλλη να έχει έντονες λιγούρες και επιθυμία για φαγητό και τσιμπολόγημα σε όλη τη διάρκεια της ημέρας.
Είναι δύσκολο σε περιόδους έντονου άγχους να κρατάμε ένα πρόγραμμα διατροφής και συχνά αντί να τρώμε φρούτα και λαχανικά, αναζητάμε τροφές πλούσιες σε ζάχαρη, σε λιπαρά κι αλάτι τα οποία θα μας κάνουν να νιώσουμε απόλαυση και χαλάρωση. Η ζάχαρη επιτρέπει την έκκριση κάποιων νευροδιαβιβαστών της χαράς αλλά αυτό δε διαρκεί πολύ και μετά από μία ώρα θέλουμε να ξανά πάρουμε τη δόση μας. Μια τάρτα σοκολάτα ακόμα ένα παγωτό, μια τυρόπιτα, ένα burger, ένα ποτήρι μπύρα, τα αναψυκτικά, διεγείρουν τον “επικλινή πυρήνα “ στο κύκλωμα της ανταμοιβής ντοπαμίνης, σεροτονίνης και αισθανόμαστε ζωντανοί.
Όταν όμως τρώμε τέτοιου είδους τρόφιμα νιώθουμε ενοχές και αρχίζει ένας φαύλος κύκλος όπου καταναλώνουμε φαγητό για να νιώθουμε καλά όμως νιώθουμε ενοχές και απογοήτευση και ξανά κατανάλωση φαγητού για να νιώσουμε καλύτερα…
Το άγχος λοιπόν μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση του βάρους καθώς μας οδηγεί στην κατανάλωση τροφίμων που προσφέρουν παροδική αίσθηση παρηγοριάς και χαλάρωσης και συχνά επεισόδια υπερφαγίας σε ένα διαρκές τσιμπολόγημα. Συχνά τρώμε χωρίς να πεινάμε και χωρίς να σκεφτόμαστε εκείνη τη στιγμή που το κάνουμε και προτιμάμε τρόφιμα με πολλές θερμίδες όπως πατατάκια, μπισκότα, γλυκά, ψωμιά, πίτες, παγωτά,γλυκά, δηλαδή τρόφιμα λιπαρά, γλυκά ή αλμυρά.
Αν αλλάξουμε το μυαλό μας δηλαδή αλλάξουμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε θα αλλάξει και η ζωή μας, αν αλλάξουμε τον εγκέφαλο μας Θα αλλάξει και η ζωή μας.
Κι αλλάζουμε τον εγκέφαλο όταν τον θρέφουμε σωστά ανάλογα με τις συγκεκριμένες ανάγκες του. Η χαρά γεννιέται όταν στον εγκέφαλο μας υπάρχουν οι κατάλληλοι νευροδιαβιβαστές.
Η αποτελεσματικότητα, η ποσότητα, και η ποιότητα των νευροδιαβιβαστών μας εξαρτάται από τον τρόπο που τρεφόμαστε. Μια υγιής εντερική χλωρίδα είναι απαραίτητη για να νιώθουμε καλά. Για να νιώθουμε χαρά στη ζωή μας χρειαζόμαστε υγιή έντερα. Το 90% της παραγωγής της ουσίας αυτής του εγκεφάλου λαμβάνει χώρα στο έντερο.
Οι επιστήμονες μας εξηγούν πως μια ομάδα 20 βακτηρίων του εντέρου παίζουν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην παραγωγή της Σεροτονίνης.
Όσο περισσότερη σεροτονίνη έχουμε τόσο πιο χαρούμενοι νιώθουμε και όσο περισσότερο χαρούμενοι νιώθουμε τόσο περισσότερη σεροτονίνη παράγουμε .
Και τότε νιώθουμε πιο ήρεμοι, χαρούμενοι, αισιόδοξοι, κοινωνικοί. Όταν έχουμε χαμηλά επίπεδα σεροτονίνης είμαστε αισιόδοξοι, υπερβολικά σοβαροί, κλειστοί, καταθλιπτικοί και εκνευριζόμαστε με το παραμικρό. Όταν έχουμε πένθος η χωρίζουμε από ένα αγαπημένο πρόσωπο έχουμε χαμηλά επίπεδα σεροτονίνης και γι’ αυτό νιώθουμε θλίψη. Το περιβάλλον μας όπως και τα γονίδια μας, μας επηρεάζουν κατά πόσο θα έχουμε μειωμένη ή αυξημένη ικανότητα να νιώθουμε χαρά, όμως δεν μας καταδικάζουν να ειμαστε καταθλιπτικοί .
Πως θα ενισχύσουμε την σεροτονίνη;
- Κοινωνικές επαφές
- Σύνδεση με ένα σημαντικό άνθρωπο με μας
- Σωματική άσκηση
- Θετική στάση ζωής
- Διατροφή
Για να έχουμε υγιή έντερα πρέπει η διατροφή μας να συμπεριλαμβάνει φυσικά τρόφιμα όπως φρέσκα λαχανικά, φρούτα, ξηρούς καρπούς, όσπρια. Όσο πιο επεξεργασμένα είναι τα τρόφιμα που καταναλώνουμε τόσο μεγαλύτερο το πρόβλημα στο έντερο μας.
Και όταν τρώμε μόνο επεξεργασμένες τροφές μπορεί να οδηγηθούμε σε διαφοροποίηση του σωματικού βάρους και της ψυχικής μας διάθεσης καθώς μπορεί να μη λαμβάνουμε επαρκή ποσότητα βιταμινών.
Συχνά νιώθουμε κουρασμένοι, το σώμα μας πονάει, δεν έχουμε καλή διάθεση και φυσικά εξακολουθούμε να τρώμε επεξεργασμένες τροφές. Είναι δύσκολο να αντισταθούμε στα γλυκά… Αυτό το νόστιμο γλυκό με γεύση πραλίνα η καραμέλα, λιώνει στο στόμα μου και παραδίνομαι σε αυτή την απόλαυση… Το σώμα μου είναι έτοιμο να υποδεχτεί την ζάχαρη… Η κατεργασμένη ζάχαρη τρέχει μέσα στο αίμα μας κι αυτό και αυξάνει την γλυκόζη. Αμέσως το σώμα μας εκκρίνει ινσουλίνη για να επαναφέρει την γλυκόζη σε προηγούμενα επίπεδα.
Όμως είμαστε στα πρόθυρα υπογλυκαιμίας και γι’ αυτό τρώμε ένα ακόμα μικρό γλυκάκι.
Δεν έχουμε όλοι την ίδια αντίδραση στην ζάχαρη. Όταν κάποιος έχει μια ευαισθησία στην κατανάλωση θα αντιδράσει στις διακυμάνσεις που προξενεί στο σώμα του και μπορεί να έχει νευρικότητα, συναισθηματική υπερδραστηριότητα, ένταση, επιθετικότητα και όλα αυτά εναλλάσσονται με διαστήματα κούρασης, ραθυμίας, έλλειψη κινητοποίησης και μελαγχολίας.
Νιώθουμε απόλαυση όταν τρώμε ζάχαρη αλλά η κατανάλωση της μας στερεί την χαρά γιατί μας μειώνει την ικανότητα συγκέντρωσης και προκαλεί έντονες συναισθηματικές αυξομειώσεις. Όταν νιώθουμε μελαγχολία, κούραση, σκεφτόμαστε να προσφέρουμε τον εαυτό μας μια μικρή απόλαυση και παρόλο που ξέρουμε πως δεν θα μας κάνει καλό, το σώμα μας αναζητά το γλυκό, τα ζυμαρικά, τα πατατάκια ,το ψωμί. Όταν τρώμε τέτοιες τροφές αρχίζει το σώμα μας και παράγει σεροτονίνη και ντοπαμίνη αλλά ταυτόχρονα υπάρχουν οι αυξομειώσεις της ινσουλίνης.
Καθιστική ζωή στην καραντίνα
Η στάση μας, η αντοχή μας και η ευκαμψία του σώματος μας αποτελούν σημαντικούς παράγοντες στην καθημερινότητά μας για να νιώθουμε στη ζωή μας χαρά και Ευεξία. Δεν έχουμε κίνητρο; Νιώθουμε κατάθλιψη; Είμαστε υπέρβαροι; Είναι εξαιτίας του μυικού μας τόνου αλλά και του τρόπου που οργανισμός μας μεταβολίζει την ζάχαρη.
Μεσα στο σώμα μας αυτό που χρησιμοποιούμε ενισχύεται και αυτό που δε λειτουργεί, ατροφεί. Τι συμβαίνει με το μεταβολισμό μας, την καρδιά μας και τους μύες μας όταν είμαστε ακινητοποιημένοι το μεγαλύτερο διάστημα της μέρας και εργαζόμαστε ατελείωτες ώρες μπροστά σε μια οθόνη, με ένα ελάχιστο διάλειμμα για φαγητό μερικά βήματα πιο πέρα στο άλλο δωμάτιο;
Όσο είμαστε αδρανοποιημένοι τόσο περισσότερο έχουμε την τάση να χαλαρώνουμε και σιγά-σιγά οι μύες μας χαλαρώνουν. Το ότι είμαστε κλεισμένοι στα σπίτια μας αυξάνει το άγχος, την χαρά και την κινητοποίηση μας. Όταν είμαστε χαρούμενοι θέλουμε να τρέξουμε και όταν τρέχουμε νιώθουμε χαρούμενοι. Με μία εικοσάλεπτη αερόβια άσκηση όπως το τρέξιμο, αυξάνονται τα επίπεδα της ντοπαμίνης η οποία στη συνέχεια μειώνεται και αυξάνεται η σεροτονίνη και μας κάνει να νιώθουμε μια αίσθηση εσωτερικής ικανοποίησης. Όταν κάνουμε γυμναστική τακτικά έστω και για λίγο απελευθερώνονται μέσα στον εγκέφαλο μας η ντοπαμίνη σε συγκεκριμένες περιοχές, και αυξάνεται και η συγκέντρωση άλλων ορμονών με αποτέλεσμα να βελτιώνεται η συγκέντρωση μας, η αποτελεσματικότητα μας, η ικανοποίηση που νιώθουμε καθώς επίσης και ικανότητα μας να συνδεόμαστε με θετικό τρόπο με τους άλλους και να νιώθουμε πιο χαρούμενοι.
Είναι εντάξει να αφήσουμε τον εαυτό μας να νιώσει ασφάλεια και άνεση μέσα από το φαγητό. Δε χρειάζεται να περιορίσουμε καταναγκαστικά τον εαυτό μας. Αυτή τη στιγμή δεν μπορούμε να απολαύσουμε τόσα πολλά από τα πράγματα που κάποτε απολαμβάναμε δεν υπάρχουν πια βραδιές με ταινίες ή συναυλίες ούτε καν βγαίνουμε έξω για δείπνο αλλά μπορούμε να φτιάξουμε ωραία και ευχάριστα γεύματα που μας ικανοποιούν!
Το φαγητό είναι ευχάριστο και από τη στιγμή που κάποιοι άνθρωποι δεν αισθάνονται και τόσο καλά επειδή δεν μπορούν να βγουν το Σάββατο βράδυ να δουν τη νέα ταινία, χρειάζονται ευχαρίστηση στη ζωή τους !
Αυτό που ζούμε είναι πραγματικά τρομακτικό και απ’τη στιγμή που βρισκόμαστε στο σπίτι θέλουμε να παρηγορηθούμε.
Υπάρχουν άνθρωποι που θέλουν να έχουν τα τρόφιμα που τους κάνουν να νιώθουν ασφαλείς.
Τώρα δεν είναι κατάλληλη στιγμή για να αγχωθούμε αν θα πάρουμε ένα ή δύο κιλά παραπάνω.
Μερικοί άνθρωποι μπορεί να κερδίζουν βάρος επειδή τρώνε λίγο περισσότερο και επειδή ασκούνται λίγο λιγότερο. Και δε χρειάζεται να ανησυχούμε υπερβολικά γι’ αυτό.
Τόσο μεγάλο μέρος της καθημερινής μας ζωής έχει μεταμορφωθεί που είναι σημαντικό οι άνθρωποι να επικεντρωνόμαστε στις άμεσες ανησυχίες μας και να μην χτυπάμε τον εαυτό μας επειδή τρώμε πιο συχνά επιδόρπιο η προσθέτουμε περισσότερους υδατάνθρακες και λίπος στα γεύματα μας.
Κάθε πτυχή της ζωής μας όχι μόνο το φαγητό και η άσκηση άλλαξαν, οι περισσότεροι άνθρωποι δεν είχαν εργαστεί ποτέ απ’ το σπίτι….. Κάθε πτυχή της ζωής μας όχι μόνο το φαγητό και η άσκηση άλλαξαν. Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν είχαν εργαστεί ποτέ απ’ το σπίτι και δε χρειάστηκε ποτέ μέχρι τώρα να έχουν τα παιδιά τους να παρακολουθούν το σχολείο από το σπίτι. Δεν κοιμούνται καλά επειδή βλέπουν ειδήσεις……. η ιδέα του να έχεις το φαγητό ως επιπρόσθετο άγχος ή το να βάλεις περισσότερη ενοχή στον εαυτό σου δεν είναι κάτι θετικό.
Είναι καλό όμως να σκεφτούμε τι είδους τροφών καταναλώνουμε. Γίνεται προβληματικό να τρώμε υπερβολικές ποσότητες φαγητού και ειδικά αν το κάνουμε για να διορθώσουμε τις διαθέσεις και τα συναισθήματά μας. Αν ανήκουμε σε αυτή την κατηγορία ανθρώπων εδώ υπάρχουν μερικές χρήσιμες συμβουλές:
Ας προσπαθήσουμε να γευθούμε με πραγματικά το φαγητό μας. Τώρα που έχουμε πολύ χρόνο μπορούμε να κάνουμε πολύπλοκες συνταγές και να πειραματιστούμε πιάτα που κανονικά δεν θα είχαμε χρόνο για να τα φτιάξουμε. Όμως καλό είναι να απολαύσουμε το φαγητό μας και να μην το καταναλώνουμε χωρίς λόγο μετατρέποντας έτσι τα γεύματα σε “εκδηλώσεις”.
Με αυτό τον τρόπο μπορούμε να έχουμε πλούσια τροφή και να αισθανόμαστε καλύτερα χωρίς να τρώμε πάρα πολύ η να χρησιμοποιούμε την τροφή ως δεκανίκι. Ας καθίσουμε κι ας το απολαύσουμε! Στην πραγματική μας ζωή ίσως να μην μπορούμε να το κάνουμε αυτό. Ας αφιερώσουμε λίγο χρόνο για να γευθούμε το φαγητό !!
Επειδή όπως ήδη αναφέραμε ζούμε σε συνθήκες με ιδιαίτερα υψηλό στρες καλούμαστε να αναπτύξουμε δεξιότητες αντιμετώπισης του. Είναι πολύ σημαντικό να μάθουμε να ακούμε και να φροντίζουμε τον εαυτό μας και να μάθουμε να επικοινωνούμε καλύτερα με τους γύρω μας.
Η διαχείριση των συναισθημάτων μας θα μας διευκολύνει να φροντίσουμε τον εαυτό μας τόσο σε σωματικό επίπεδο όσο και σε ψυχικό. Το να είμαι σε επαφή με τον εαυτό μου και με αυτό που νιώθω εκείνη τη στιγμή με βοηθάει να επικοινωνώ καλύτερα τις ανάγκες μου και να επικοινωνώ με τρόπο αποτελεσματικό και με τους γύρω μου.
Είναι πολύ σημαντική λοιπόν η φροντίδα εαυτού και μέσα σε αυτή συμπεριλαμβάνεται, το φαγητό, το περπάτημα αλλά κυρίως η αποδοχή και ο σεβασμός στις δύσκολες καταστάσεις που καλούμαστε να διαχειριστούμε!
Αιμιλία Αξιωτίδου, Οικογενειακή Ψυχοθεραπεύτρια, Ψυχοπαιδαγωγός, Επιστημονικός Συνεργάτης ΑΠΘ, Ιατρική Σχολή, ΑΧΕΠΑ , Ιατρείο Παχυσαρκίας, Διακοπής Καπνίσματος, Μεταβολικού και Αγγειακού κινδύνου.