Τι είναι λοιπόν όριο; Όριο είναι η γραμμή ή το σύνορο που μας διαχωρίζει ως οντότητα από τους άλλους. Το δέρμα μας είναι ένα όριο. Καθετί που περιλαμβάνεται μέσα του αποτελεί το σωματικό μας εγώ. Ωστόσο έχουμε και άλλα όρια – συναισθηματικά, πνευματικά,  διαπροσωπικά. Βάζουμε όρια στο τι είναι ασφαλές και επιτρεπτό. Βάζουμε όρια στις αποστάσεις μας από τους άλλους. Μέσα σε αυτά  τα όρια κατοικεί το εγώ μας που περιλαμβάνει τις σκέψεις και τα συναισθήματά μας και είναι αυτό που μας διαφοροποιεί και μας ξεχωρίζει από τους άλλους.

Το να μπορούμε να θέτουμε όρια και να τα επιβάλουμε βοηθά να έρθουμε σε επαφή με τον πραγματικό μας εαυτό. Για να μπορέσει κάποιος να σε σεβαστεί ή να σε αγαπήσει πρέπει να ξέρει ποιος πραγματικά είσαι. Κάποιοι άνθρωποι αντιπαθούν τους περιορισμούς και τα όρια, ενώ κάποιοι άλλοι λειτουργούν καλύτερα με αυτά. Κάθε σχέση έχει ανάγκη τα όρια. Δεν είναι συνήθως σαφές και αυτονόητο το τι σκεφτόμαστε, αισθανόμαστε ή επιθυμούμε. Ο μόνος τρόπος για να το γνωστοποιήσουμε στους άλλους είναι να το επικοινωνήσουμε και να το ξεκαθαρίσουμε. Να οριοθετήσουμε τον εαυτό μας σε σχέση με τον κόσμο.

Τύποι ορίων

Τα υλικά όρια καθορίζουν τη σχέση μας με την ύλη. Αν δίνουμε  ή δανείζουμε πράγματα, όπως τα χρήματά , το αυτοκίνητο  τα ρούχα ή   τα βιβλία μας.

Τα σωματικά όρια αφορούν τον προσωπικό μας χώρο, την ιδιωτικότητα  και το σώμα μας. Πόσο δεκτικοί είμαστε  στο άγγιγμα ή σε μία αγκαλιά. Πως νιώθουμε  όταν μας ζητούν να μείνουμε  έξω από ένα χώρο και να περιμένουμε  υπομονετικά τη σειρά μας; 

Τα γνωστικά όρια αφορούν  τις σκέψεις, τις αξίες και τις απόψεις μας.Πόσο εύκολα μπορούμε  να απαρνηθούμε τις αξίες μας για να γίνουμε αρεστοί σε μια παρέα; Ακούμε  με ανοιχτό μυαλό τη διαφορετική γνώμη κάποιου άλλου;

Τα συναισθηματικά όρια  είναι αυτά που διαχωρίζουν τα  συναισθήματα  μας και την  ευθύνης μας γι’ αυτά, από κάποιων άλλων. Στην πραγματικότητα είναι σαν να υπάρχει μια νοητή γραμμή ανάμεσα σε εμάς και τους άλλους.

Τα σεξουαλικά όρια προστατεύουν το επίπεδο άνεσής που έχουμε  με τη σεξουαλική επαφή και τη δραστηριότητα του σεξ.

Τα πνευματικά όρια σχετίζονται με τις πεποιθήσεις και τις εμπειρίες μας σε σχέση με τον Θεό ή με μια ανώτερη δύναμη.

Εσωτερικά όρια

Τα εσωτερικά όρια περιλαμβάνουν τους κανόνες που διαφυλάττουν τη σχέση μας με τον εαυτό μας.  Θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι μια μορφή αυτοελέγχου και αυτοπειθαρχίας στις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις παρορμήσεις μας.  Η σωστή διατροφή, η σωματική άσκηση και η ξεκούραση αποτελεί ένα φυσικό εσωτερικό όριο, ενώ η προσπάθεια διαχείρισης των αρνητικών σκέψεων και συναισθημάτων φαίνεται να βοηθάει στην αυτοεκτίμηση και τη δυνατότητα ελέγχου της ζωής μας.

Γιατί είναι δύσκολο να βάλετε όρια

 Όταν μεγαλώνουμε σε μια δυσλειτουργική οικογένεια,  το να μάθουμε πώς να χρησιμοποιούμε τα όριά μας είναι από τα πιο δισεπίλυτα προβλήματα που μπορεί να αντιμετωπίσουμε. Και τούτο επειδή απειλείται η αρχική αντίληψη περί ορίων που έχουμε διαμορφώσει από την οικογένεια μας:

• Μπορεί να έχουμε εκπαιδευτεί να βάζουμε τις ανάγκες των άλλων πάνω από τις δικές μας.
• Να μην έχουμε καλή αυτογνωσία με αποτέλεσμα να μην γνωρίζουμε με σαφήνεια τι είδους σχέσεις θέλουμε να έχουμε με τους άλλους.
• Να αισθανόμαστε ότι έχουμε μόνο ευθύνες και υποχρεώσεις και όχι δικαιώματα
• Να πιστεύουμε ότι τα όρια μπορεί να βάλουν σε κίνδυνο τη σχέση μας 

Γιατί είναι απαραίτητη η οριοθέτηση

Αν όμως προσπαθήσουμε να θέσουμε τα όρια μας:

• Αρχίζουμε να βλέπουμε τον εαυτό μας να διαχωρίζεται από τους άλλους, και μας κυριεύει ένα συναίσθημα χαράς και  ευεξίας.
• Αυξάνεται η αυτοεκτίμηση και ο αυτοσεβασμός μας.
• Δημιουργούμε ισότιμες σχέσεις που στηρίζονται στην αμοιβαιότητα, την ειλικρίνεια,  την εμπιστοσύνη.
• Προστατεύουμε το ζωτικό μας χώρο (σωματικό και συναισθηματικό). Διαχωρίζουμε τις σκέψεις, τις ανάγκες και τα συναισθήματά μας από αυτά των άλλων.

Τα υγιή συναισθηματικά όρια μας φέρνουν σε επαφή με τον εαυτό μας, τις ανάγκες και τις αξίες του, αλλά επίσης  και  με τις ευθύνες  απέναντι στον εαυτό μας  και τους άλλους. Μας προστατεύουν από το να αισθανόμαστε ένοχοι για τα αρνητικά συναισθήματα ή τα προβλήματα κάποιου άλλου και από το να παίρνουμε  προσωπικά τα επικριτικά σχόλια των άλλων.  Τα υγιή όρια είναι αρκετά ευλύγιστα, ώστε να μας επιτρέπουν να επιλέγουμε σε ποιον θα επιτρέψουμε να τα υπερβεί και σε ποιον όχι. Μας βοηθούν να απορρίψουμε τα συναισθήματα μνησικακίας και εχθρότητας και να αποδεχτούμε εκείνα της στοργής, της καλοσύνης και της εκτίμησης.

Το πως βιώνει ο καθένας ένα γεγονός ως τραύμα είναι υποκειμενικό, ατομικό και έχει άμεση σχέση με την προσωπικότητα του ανθρώπου που έχει υποστεί την συγκεκριμένη εμπειρία.

 Τέτοιες εμπειρίες μπορεί να είναι είτε σωματική είτε ψυχολογική κακοποίηση, σεξουαλική κακοποίηση, βιασμός η απόπειρα βιασμού, η ύπαρξη ενός κλίματος εκφοβισμού και διαρκής απειλή, η απώλεια αγαπημένου προσώπου, σοβαρά ατυχήματα, ανίατες ασθένειες, φυσικές καταστροφές, έκθεση σε εγκληματικές πράξεις, απώλεια εργασίας κι άλλα

Εδώ θα ασχοληθούμε με την ύπαρξη τραύματος που έχει επέλθει μέσα από σωματική, σεξουαλική αλλά και ψυχολογική, λεκτική κακοποίηση και θα τονίσουμε γιατί το άτομο που έχει υποστεί μία τέτοια εμπειρία μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις στη ζωή του.

Για να μπορέσει κάποιος να φτάσει στο σημείο να αποκαλύψει το τραύμα του καλό είναι να ξέρουμε πως έχει περάσει από πολλές εσωτερικές συγκρούσεις και εξωτερικά εμπόδια.

Όταν ένα γεγονός είναι επώδυνο ψυχικά υπάρχει μια μεγάλη δυσκολία του ατόμου να το διαχειριστεί και να το επεξεργαστεί, και πολύ συχνά το απωθεί. Κάποιος που έχει υποστεί ένα τραύμα συχνά βυθίζεται σε αισθήματα “αβοήθητου” κι άλλες μακροπρόθεσμες δυσκολίες τόσο σε ψυχικό όσο και σε σωματικό επίπεδο.

Γυναίκες που στο παρελθόν είχαν υποστεί σεξουαλική κακοποίηση παρουσίαζαν περισσότερα σοβαρά προβλήματα υγείας στο μέλλον τα οποία είχαν την τάση να επανεμφανίζονται. 

Αυτό που έδειξαν οι έρευνες ήταν πως με τα διάφορα σωματικά συμπτώματα που εμφανίζονταν αργότερα στην ζωή των θυμάτων δεν συνδέεται τόσο η φύση της κακοποίησης, ούτε η ίδια η ύπαρξη της κακοποίησης, αλλά η μεγάλη προσπάθεια που καταβάλει το άτομο να συγκαλύψει την κακοποίηση, και το γεγονός ότι δε μιλάει γι’ αυτό ούτε σε άλλους και ούτε καν στον ίδιο του τον εαυτό.

Ακόμη οι έρευνες που έγιναν από τον J.Pennebaker Καθηγητή ψυχολογίας στο πανεπιστήμιο του Τέξας (1997), μας έδειξαν πως όταν οι άνθρωποι οι οποίοι είχαν υποστεί κάποιο παιδικό τραύμα κατόρθωσαν να μιλήσουν σε άλλους για το τραύμα που είχαν υποστεί είχαν λιγότερες πιθανότητες να παρουσιάσουν προβλήματα υγείας αργότερα στη ζωή τους σε σύγκριση με εκείνους που δεν το είχαν μοιραστεί ποτέ αυτό με άλλους ανθρώπους.

 Το να μπορέσει κανείς να μεταφέρει σε λόγια όλα εκείνα τα συναισθήματα και τις σκέψεις που σχετίζονται με δυσάρεστες οι τραυματικές εμπειρίες είναι προστατευτικό για την σωματική μας υγεία. Και κάθε φορά που αφηγούμαστε την ιστορία μας με πιο συγκροτημένο τρόπο ενισχύεται το ανοσοποιητικό μας σύστημα. Όσοι δηλαδή μπορούν να αφηγηθούν την ιστορία του τραύματος τους αποδίδοντας ένα πιο ικανοποιητικό νόημα στην εμπειρία τους είχαν καλύτερα αποτελέσματα στην υγεία τους. Η συγκροτημένη αφήγηση του τραυματικού γεγονότος αντανακλά και την πιο συγκροτημένη εσωτερική οργάνωση των εμπειριών του ατόμου. Η νοηματοδότηση συμπεριφορών και συμβάντος που έχουν γίνει στο παρελθόν μπορεί να ξαναγράψει στο παρόν μια εμπειρία του παρελθόντος.

 Κάποια τραύματα μπορούν οι άνθρωποι να τα επεξεργαστούν, είτε μέσα από επανορθωτικές εμπειρίες, είτε μέσα από τους δικούς τους μηχανισμούς. Αλλά υπάρχουν και άνθρωποι που έχουν κατακερματιστεί εσωτερικά και χρειάζονται βοήθεια για να μπορέσουν να ξαναενώσουν  τα κομμάτια τους.

Το γεγονός που συνέβη στο παρελθόν, μοιάζει να είναι ενεργό μέσα τους και επηρεάζει το παρόν τους και μοιάζει να καταδικάζει το μέλλον τους.

 Είναι μια πληγή ανοιχτή και επειδή έχουμε συνηθίσει την ύπαρξη της συχνά μπορεί να την ξεχνάμε και δεν μπορούμε να εξηγήσουμε γιατί νιώθουμε με ένα συγκεκριμένο τρόπο καθώς επίσης δεν μπορούμε να εξηγήσουμε και πολλές αντιδράσεις μας.

Συχνά οι άνθρωποι που έχουν βιώσει μια τραυματική εμπειρία νιώθουν μια συνεχόμενη υποκειμενική δυσφορία την οποία δεν μπορούν να εξηγήσουν και να δικαιολογήσουν, έχουν έντονο άγχος, νιώθουν ένοχοι και συχνά κατηγορούν τον εαυτό τους. 

Για να μπορέσει να διαχειριστεί κανείς αυτό που του ήταν ιδιαίτερα επώδυνο, μπορεί να αρχίσει να απαξιώνει το ίδιο το γεγονός όπως και τις επιπτώσεις που είχε το γεγονός,

Να μη θυμάται πολλά πράγματα και να υπάρχει μια αίσθηση κενού και αδυναμία να κατανοήσει τα συναισθήματά του.

Όταν κάποιος αντιμετωπίσει ένα απροσδόκητο εξωτερικό, αναπάντεχο γεγονός και τον  βρίσκει απροετοίμαστο και ανοχύρωτο και απειλείται η σωματική μας και ψυχική μας ακεραιότητα, είναι πολύ πιθανό να υποστεί καποιο ψυχικό τραύμα. 

Ενας άνθρωπος που έχει βιώσει τραυματικές εμπειρίες, κι ένιωσε αβοήθητος και ανήμπορο, μπορέι να δυσκολευτεί στην επεξεργασία όλων των αισθήσεων, συναισθημάτων , σκέψεων και αναμνήσεων που συνδέονται με το γεγονός.

Και ειτε μπορεί να σκέφτεσαι συνέχεια το συμβάν με διαφορετικούς τρόπους( επαναληψη της εμπειρίας) ή το απωθεί και προσπαθεί να το ξεχάσει εντελώς( Απώθηση της αρχικής μνήμης). Και όσοι ανήκουν σε αυτή την κατηγορία, αποφεύγουν τα άτομα , τα μέρη που έχουν σχέση με το γεγονός και δεν μπορούν να θυμηθούν κάποια κομμάτια από το τραυματικό γεγονός, ουτε και το πως αισθάνονταν, ή να θυμούνται καποια στοιχεία της εμπειρίας τους τμηματικά.

«Οι απωθημένες τραυματικές εμπειρίες της παιδικής μας ηλικίας αποθηκεύονται στο σώμα μας και, παρόλο που παραμένουν ασυνείδητες, εξακολουθούν να επιδρούν επάνω μας, ακόμα και όταν είμαστε ενήλικες» έχει πει η Alice Miller.

Ο άνθρωπος που έχει κακοποιηθεί νιώθει πως θέλει να βιώσει το αίσθημα της αναγνώρισης για την καταπάτηση που έχει υποστεί και θέλει να νιώσει πως αποκαθίσταται μέσα του το αίσθημα δικαίου.

Το “τραύμα” έχει τον δικό του χρόνο… και ο χρόνος αυτός είναι υποκειμενικός, προσωπικός μέχρι να επέλθει η στιγμή της “ίασης”και της κάθαρσης. 

Η αποκάλυψη με ένα τόσο έντονο τρόπο της τραυματικής εμπειρίας, είναι  σημαντική και καθαρτική, γιατί επιτρέπει στο θύμα να έρθει αντιμέτωπο με αυτά που κουβαλά όλα τα χρόνια μέσα του και καθηλώνεται σε συναισθήματα και ρόλους δυσλειτουργικούς. 

Μέσα από ένα ρόλο ενεργητικό επιστρέφει, για να αποκατασταθεί μέσα του η έννοια της ισορροπίας και της δικαιοσύνης, μέσα από την “τιμωρία” αυτού που διέπραξε το κακό.

“Κάθε λέξη έχει συνέπειες. Κάθε σιωπή το ίδιο” (Jean Paul Sartre)

Αιμιλία Αξιωτίδου, Οικογενειακή Ψυχοθεραπεύτρια, Ψυχοπαιδαγωγός, Επιστημονικός Συνεργάτης ΑΠΘ, Ιατρική Σχολή, ΑΧΕΠΑ, Ιατρείο Παχυσαρκίας, Διακοπής Καπνίσματος, Μεταβολικού και Αγγειακού κινδύνου.

Η Σκιτσογράφος, Άννα Ραφτοπούλου, είναι από το Θραψανο Ηράκλειο Κρήτης , έχει σπουδάσει βοηθός μικροβιολόγου,μένει στην Αθήνα τα 3 τελευταία χρόνια και το σκίτσο ήρθε στην ζωή της εντελώς ξαφνικά το οποίο ξεκίνησε να ασχολείται ερασιτεχνικά. Απολαμβάνει να ζωγραφίζει σκίτσα που περνάνε μηνύματα, θέλει να κάνει σκίτσα σύμβολα.

Είναι τόσο συνηθισμένο στις μέρες μας να εστιάζουμε πάντα στις ατέλειες και στα λάθη ως αποτελέσμα μια ψυχογενούς ανάγκης να είναι όλα τέλεια! Ακόμα κι αν έχουμε τις καλύτερες προϋποθέσεις για να ζήσουμε την ευτυχία, αφήνουμε ανεξέλεγκτο το Εγώ μας να ουρλιάζει ανικανοποίητο για όσα του λείπουν. Το πόσο αποτελεσματικά, λοιπόν, κάνουμε reframing της πραγματικότητάς μας καθορίζει το πόσο θετικά αντιμετωπίζουμε την ίδια τη ζωή. 

Η ερμηνεία αυτής της πραγματικότητας διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο και αυτός είναι ο λόγος που ακριβώς στις ίδιες συνθήκες άλλοι είναι χαρούμενοι, αλλοι προβληματισμένοι  κι άλλοι δυστυχισμένοι. Η αλήθεια είναι πως υπάρχουν πολλές εκδοχές της ίδιας πραγματικότητας, γι’ αυτό και κανένας μας δεν διαθέτει το αποκλειστικό προνόμιο στην αλήθεια. 

Ο εθισμός στην απαισιόδοξη ερμηνεία των πραγμάτων δηλητηριάζει με μαθηματική ακρίβεια την ικανότητά μας να κρίνουμε θετικά τα πράγματα, να πιστεύουμε στον εαυτό μας και στους άλλους και να προσπαθούμε για ένα καλύτερο μέλλον. Εστιάζοντας, δηλαδή, στις ελλείψεις, γινόμαστε εμείς τελικά λίγοι. Δίνοντας αξία στα μικρά, τελικά χάνουμε τα μεγάλα και σημαντικά. 

Οι φοβίες δεν είναι τίποτα άλλο από αστήρικτες προβολές του Εγώ για το αβέβαιο μέλλον. Η επικοινωνία μας, όμως, με το κατώτερο κομμάτι του εαυτού μας δεν μας αφήνει να ανακαλύψουμε τις πολλές πιθανότητες που έχει αυτό το μέλλον να είναι υπέροχο. Είναι, λοιπόν, στο χέρι μας ποια όψη της πραγματικότητας επιλέγουμε να τονίσουμε, υπερβαίνοντας τα εμπόδια και τις ανασφάλειες του Εγώ. 

Για να αντιστρέψεις τους κανόνες του παιχνιδιού και να μπορείς να ερμηνεύεις θετικά την πραγματικότητα, ακολούθησε τις παρακάτω 3 χρυσές συμβουλές: 

• Δες και αντιμετώπισε τον εαυτό σου όπως ακριβώς είναι. Μην του φορτώνεις αμαρτίες του παρελθόντος και κρίνε με ψυχραιμία την κατάσταση στις πραγματικές της διαστάσεις.
• Εκπαίδευσε το μυαλό σου ώστε ακόμα και στην πιο δύσκολη πραγματικότητα να εντοπίζει το θετικό και όλα όσα έχει να κερδίσει από αυτή.
• Βάλε σε λογικά πλαίσια τις προσδοκίες σου και μην αναλώνεσαι σε αυτοεκπληρούμενες προφητείες. Τόσο οι άνθρωποι όσο και οι καταστάσεις μπορούν να αλλάξουν και να σε διαψεύσουν ανά πάσα στιγμή.

Να θυμάσαι πάντα πως μπορεί ο καμβάς να μοιάζει ίδιος αλλά ο καθένας μας έχει τα δικά του χρώματα για να τον χρωματίσει έτσι όπως ακριβώς θέλει!

Νικόλας Ουρανός, PCC

Professional Certified Life & Relationship Coach by International Coaching Federation

Βραβευμένος συγγραφέας παγκόσμιου bestseller Αγάπη Τώρα, Ευ Ζην Τώρα και Ξαφνικά Τώρα, Ομιλητής.